Mavzu: O’zbekistonning foydali qazilmalari. O’zbekistonda turli xil mineral resurslar tarqalgan. Bu yerda yonuvchi, rudali va rudasiz foydali qazilmalar ko’p. Ayniqsa oltin, volfram, mis, qo’rg’oshin, rux, tabiiy gaz va boshqalarning zahiralarining ko’pligi bo’yicha jahon mamlakatlarining orasida yetakchi o’rinlarda turadi. Respublika hududida qurilish materiallari (ayniqsa marmar), oyna qumi, sement keyingi yillarda ochilgan yirik fosforit konlari ham alohida ahamiyatga egadir - O’zbekistonda turli xil mineral resurslar tarqalgan. Bu yerda yonuvchi, rudali va rudasiz foydali qazilmalar ko’p. Ayniqsa oltin, volfram, mis, qo’rg’oshin, rux, tabiiy gaz va boshqalarning zahiralarining ko’pligi bo’yicha jahon mamlakatlarining orasida yetakchi o’rinlarda turadi. Respublika hududida qurilish materiallari (ayniqsa marmar), oyna qumi, sement keyingi yillarda ochilgan yirik fosforit konlari ham alohida ahamiyatga egadir
O’zbekiston ayniqsa oltin qazib chiqarish bo’yicha MDH davlari orasida, Rossiyadan keyin ikkinchi, jahonda esa 8 o’rinda turadi. Sifatliligi darajasi ham juda yuqori. Oltinning yirik konlari Muruntou, Ko’kpatas, Uchqg’uduq, ulardan tashqari Zarmiton, Marjonbuloq, CHodak, Qo’ytosh kabi konalardan iboratdir. Muruntou oltin koni asosida Qizilqumda yirik sanoat markazi va Zarafshon shahri qad ko’targan. - O’zbekiston ayniqsa oltin qazib chiqarish bo’yicha MDH davlari orasida, Rossiyadan keyin ikkinchi, jahonda esa 8 o’rinda turadi. Sifatliligi darajasi ham juda yuqori. Oltinning yirik konlari Muruntou, Ko’kpatas, Uchqg’uduq, ulardan tashqari Zarmiton, Marjonbuloq, CHodak, Qo’ytosh kabi konalardan iboratdir. Muruntou oltin koni asosida Qizilqumda yirik sanoat markazi va Zarafshon shahri qad ko’targan.
- Rangli metallar Toshkent viloyatida ko’plab topilgan. Rangli metallar qazib chiqarish asosida Olmaliq shahri rivojlangan. U respublika iqtisodiyotida yetakchi rol o’ynaydi.
O`zbekiston hududida foydali qazilmalarning bir qancha turlari borligi aniqlandi. - O`zbekiston hududida foydali qazilmalarning bir qancha turlari borligi aniqlandi.
- Yoqilg`i-energetika boyliklar. Bu foydali qazilmalar guruhiga neft, gaz va ko`mir kiradi.
- Neft va gaz konlari Farg`ona botig`idagi Shimoliy So`x, Janubiy Olamushik, Polvontosh, Chimyon, Shursuv va boshqa joylarda topilgan. Bular yura, bo`r, paleogen va neogen davrlarida yotqizilgan cho`kindi tog` jinslari qatlamlari orasida joylashgan. Paleogen davri yotqiziqlari ayniqsa foydali qazilmalarga boydir.
- Neft SHerobod-Surxondaryo botig`idagi paleogen ohaktoshlari qatlamlarida Xovdog, Uchqizil, Ko`kaydi va boshqa joylarda olinmoqda.
- Neft va gaz konlari Hisor tizmasining janubi-g`arbiy tarmoqlaridagi Odamtosh, Gumbuloq, Pachkamar, Qizilbayroq, Omanota nomli joylarda yuqori yura davri karbonat tog` jinslari antiklinal burmalarida ham ochilgan.
- Qashqadaryo va Buxoro viloyatlarining tekislik qismida bir nechta neft va gaz konlari (Muborak, Okjar, Saritosh, Jarqok, Qoravulbozor va boshqalar) ochilgan bo`lib, ular yura va bo`r cho`kindi tog` jinslari bilan bog`liqdir.
Gazning juda katta zahirasi Buxoro viloyatidagi Gazlida 50 yillardayoq ochilgan edi. U juda katta hajmda Rossiyaning markaziy shaxarlari va Urolga quvurlar orqali olib ketilgani natijasida hozir tugab bormoqda. - Gazning juda katta zahirasi Buxoro viloyatidagi Gazlida 50 yillardayoq ochilgan edi. U juda katta hajmda Rossiyaning markaziy shaxarlari va Urolga quvurlar orqali olib ketilgani natijasida hozir tugab bormoqda.
- Bundan tashqari, gaz konlari Ustyurt platosidagi Shoxpaxta, Kuanish nomli joylarda yura davri cho`kindi tog` jinslari qatlamlari orasida ochilgan.
- O`zbekiston hududida ko`mirning to`rtta koni (Oxangaron, Sharg`un, Boysun, Kuhitang) ma`lum. Bulardan Oxangaron qo`ng`ir ko`mir koni Toshkent viloyatidagi Oxangaron daryo vodiysining o`rta oqimida joylashgan bo`lib, ochiq usulda qazib olinmokda. Bu ko`mir konining zahirasi respublikada topilgan barcha ko`mir zahirasining 96,5 foizini tashkil qiladi.
- O`zbekistondagi ikkinchi kon Surxondaryo viloyatining tog`li qismidagi yuqori sifatli Sharg`un toshko`mir konidir. Qon dengiz satxidan 600—800 m balandlikda yura davri yotqiziqlari orasida joylashgan. Ko`mir qatlamlarining o`rtacha qalinligi 4,5 m, ba`zilarining qalinligi esa 12 m ga yyetadi. Bu hududda Boysun va Quhitang ko`mir konlari ham ochilgan bo`lib, ular xam yura davri yotqiziqlari orasidadir.
- O`zbekiston ko`mir konlarining umumiy zahirasi 6 mlrd. tonnadan ziyoddir.
O`zbekiston hududida rangli metallardan misning ko`plab konlari ochilgan. Konlarning uchtasidan (Qurama tog`larining shimoliy yonbag`irlarida Qalmoqqir, Sarichekuv, Dalneye) ma`dan qazib olinmokda. Bu konlardan qazib olingan xom ashyo hisobiga Olmaliq - O`zbekiston hududida rangli metallardan misning ko`plab konlari ochilgan. Konlarning uchtasidan (Qurama tog`larining shimoliy yonbag`irlarida Qalmoqqir, Sarichekuv, Dalneye) ma`dan qazib olinmokda. Bu konlardan qazib olingan xom ashyo hisobiga Olmaliq
tog` metallurgiya korxonasi ishlab turibdi. Konlardagi mis Quii paleozoy davriga mansub slaneo`, quyi devon davri effuzivlar, devon toshko`mir davrlari karbonat tog` jinslari hamda ularni o`rta toshko`mir davrida yorib chiqkan intruziv tog` jinslarida joy- O`zbekistonning boshqa (Qizilqum, Janubiy O`zbekiston) xududlarida xam borligi aniqlangan E’tiboringiz uchun raxmat!!!
Do'stlaringiz bilan baham: |
