Mavzu: pedagogik diagnostikaning predmeti va tarixiy rivoji

Birinchidan, individual ta’lim jarayonini jadallashtiradi. Ikkinchidan, pedagogik 
jarayonda ishtirok etuvchilarning bilimi natijalarini va ta’lim sifati darajasini 
aniqlab beradi.
Uchinchidan, o‘qitish ishlari jarayonida yo‘l qo‘yilishi mumkin bo’lgan 
kamchiliklarni minimum darajaga keltirishga yordam beradi. 
To‘rtinchidan, ishlab chiqilgan ta’limiy mezon, kriteriyalar orqali o‘quvchi 
talabaning sinfdan-sinfga (kursdan-kursga) o‘tishida, mutaxassislikka qabul 
qilinishida minimal talablarga javob berishini belgilaydi. 
Keyingi yillarda pedagogik diagnostika quyidagi funksiyalami o‘z ichiga
olmoqda: 

---

1. Analitik - ta’lim-tarbiya jarayonim olib borishda ta’limda yaratilgan sharoit
va natijalar orasidagi o‘zaro bog‘liqlikning sabablarini o ‘rganish. 
2. O’z-o‘zini diagnostikalash - o‘quvchi-talabaning o‘zlashtirish darajasi, tarbiya 
topganligi va rivojlanish komponentini aniqlash. 
3. Baholash - pedagogik jarayon qatnashchilari faoliyatidagi miqdor-sifat baho 
ko‘rsatkichlarni bashorat qilish. 4. Korreksiyalash - o‘qituvchi va o‘quvchi-talaba 
faoliyatida yuz berishi mumkin bo‘lgan kamchiliklarni minimum holatga keltirish. 
5. Yo‘naltiriIganlik - yangi maqsadlami belgilashda o‘quv jarayonida yuz berishi 
mumkin bolgan kamchiliklaming oldini olish. 
6. Axborotlashtirish - pedagogik jarayon qatnashchilarini doimiy ravishda qo‘lga 
kiritilayotgan muvaffaqiyatlardan xabardor qilib borish. 
Pedagogik diagnostika ta’limni boshqarishda muhim ahamiyatga ega. U o‘quv 
tarbiya jarayonini yaxshilashga xizmat qiladi, ta’lim-tarbiya jarayonini to‘g‘ri tahlil 
etadi, ta’limiy faoliyat natijasida erishilgan samaralarni xolislik bilan belgilab 
beradi, yo‘l qo‘yilgan kamchilik va nuqsonlarni bartaraf etishga yo’l ochadi, 
pirovard natijada ta’limning takomillashib borishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. 
Boshqacha qilib aytganda, pedagogik diagnostika orqali ta’lim ob’yekti, ta’limiy 
tushunchalar qay darajada o‘zlashtirilganligi tahlil etiladi, o‘quv kursi va o‘quv 
dasturlarining o‘zlashtirish darajasi baholanadi. Egallangan malakani aniqlashga 
qaratilgan pedagogik diagnostika yoki diagnostik faoliyatning ayrim jihatlari 
quyidagilar: 1) taqqoslash; 2) pedagogik tahlil; 3) avvaldan ayta bilish (prognoz); 
4) interpritatsiya; 5) pedagogik diagnostika natijalarini o‘quvchi-talabalarga 
yetkazib berish; 6) amalga oshirilgan turli diagnostik metodlami o‘quvchi-
talabalarga yetkazish; 7) pedagogik diagnostika metodlarini to‘g‘ri tanlay olish. 
Pedagogik diagnostikaning eng muhim kriteriylari esa; a) haqqoniylik 
(ob’yektivnost, ya’ni ob’yektivligi); b) ishonchlilik (nadejnost); v) puxtalik 
(validnost) ga asoslanadi. 
Diagnostik tahlillar quyidagi holatlarda ob‘yektiv bo‘ladi: 
1. Agar: sinov natijalari turli tekshiruvlarda bir xil natijalar ko‘rsatsa, yoki 
ko‘rsatkichlar o ‘zaro bir-biriga yaqin bo‘lsa; 

---

2. Agar: sinov mezonlari, o‘lchovlari birligi hamda uning natijalari sinovni amalga 
oshiruvchi, aniqlovchining shaxsi, xislati va munosabatlariga bog‘liq bo‘lmasa;
3. Agar: sinov bir xil talab, bir xil munosabat va psixologik kayfiyatda amalga 
oshirilsa, haqiqiy ahvolni aniqlashda ob‘yektiv natijalar olinishi mumkin. 
Pedagogik diagnostika natijalari qachon uzil-kesil tasdiqlanadi? 
Tajribalar tahlillan shuni ko'rsatadiki, pedagogik diagnostika test usullari 
vositasida amalga oshirilsa, natijalar haqqoniy bo’ladi., chunki bunda to‘rt xil 
xulosa bir xil natija bilan baholanadi. Bular, 
- mazmunning tasdig‘i; 
- har xil usul bilan olingan natijalarning bir xilligi; 
- natijalarga ko‘ra amalga oshirilgan tahlillarning isbotlanishi; 
- loyihalashning tasdiqlanishi, ya’ni loyihalashtirishdagi natijalarning olingan 
xulosalarga uyg‘unligi.