Mavzu: Polimerlar haqida tushuncha. Ishlatilishi, cho’ktiruvchisi va eriydigan polimerlarga misollar keltiring

6. Harorat. Harorat ortishi, ko`pincha, polimerlarning bo`kishi va erishini
osonlashtiradi.
7. Zanjirlararo kimyoviy bog`lar. Choklangan polimerlar, ya'ni zanjirlar
orasida ko`prikli kimyoviy bog`ga ega bo`lgan polimerlar erituvchilarda erimaydi.
Chunki, makromolekulalar orasidagi ko`ndalang bog`lar zanjirlarni bir-biridan
ajrab, eritmaga o`tishiga xalaqit beradi. Nisbatan yuqoriharorat ham erish
jarayonini yuzaga keltira olmaydi.


Polimerlarning ishlatilishi
Polimer materiallami qayta ishlash va ularning ishlatilishi bilan bog‘liq
bo‘lgan barcha jarayonlar polimeriaming tuzilishi va xossalarining o‘zgarishiga olib keladi. Bunday jarayonlar polimerlarni «qaritadi». Mexanik ta’sir ostidagi polimerda ichki kuchlar bir tekis tarqalmaydi, ular polimer zanjirining ayrim joylaridato‘planib, kimyoviy bog'larni uzadi. Kimyoviy bog‘larning uzilishi natijasida rnakroradikallar hosil bo‘ladi. Mexanik destmksiya natijasida makroradikallaming hosil bo‘lishi paramagnit rezonansi, polimerlar mexanokrekingda monomerlarning polimerlanishi erkin radikallarning akseptor moddalar bilan o‘zaro ta’sirlashuvi bilan isbotlanadi.
Polimerlaming mexanik-kimyoviy destmktsiyasida erkin radikallar
hosil boiadi. Bu jarayon ham zanjirsimon jarayon boiib, uch bosqichdan iborat. Birinehi bosqichda aktiv markazlar hosil boiadi. Ikkinchi bosqichda reaksion zanjir o‘sadi. Uchinchi bosqichda esa reaksion zanjir uziladi. Mexanik ta’sir natijasida polimerning o‘rtacha poiimerlanish darajasi kamayadi, molekulalararo bogiaming ba’zilari uzilganligi uchun polimerning eruvchanligi ortadi, elastomerlarning plastikligi o‘zgaradi,makromolekulaning konformatsiyasi o‘zgaradi, chidamliligi kamayadi, yangi funksional guruhlar hosil boiadi. Mexanik destruksiya natijasida
sodir boiadigan bunday o‘zgarishlardan amalda turli maqsadlar uchun
foydalaniladi.
Polimerlar haqidagi tushunchalar va ularning oddiy moddalardan farq qiluvchi xossalari hamda uning sabablari, polimer materiallarini xalq xo’jaligining turli sohalarida keng ishlatilishini va turmushdagi ularning rolini tushuntirishga asos bo’ladi. Hozirgi kunda polimer materiallar ishlatilmaydigan sohani topish qiyin. Jumladan, ular samaliyotsozlikda, avtomobilsozlikda, mashinasozlikda, tibbiyotda, oziq-ovqat sanoatida, radio va elektrotexnikada, qishloq xo’jaligida, chorvachilik va baliqchilik tarmoqlarida, qurilish sohalarida, temir yo’l va boshqa sohalarda keng ishlatiladi.