cho’zilishga siljuvchanlik deyiladi. - 40 – rasm. Chiziqsimon (1) va to’rsimon (2) polimerlarda deformatsiyaning vaqtga bog’liq, holda o’zgarishi.
- 40 – rasmda chiziqsimon va fazoviy tuzilishga ega bo’lgan real polimer namunasining kuch ta’siri ostidagi va shu ta’sir etuvchi kuch to’xtatilgandan keyingi deformatsiyalanish holatlari ko’rsatilgan. Namunalarga kuch ta’sir etishi bilanoq dastlab bir onda yuzaga chiqadigan elastik deformatsiyani kuzatishimiz mumkin. Rasmda bu OA kesma oralig’iga to’g’ri keladi. Biz buni Eod deb belgilab, oniy deformatsiyalanish deymiz. A nuqtadan boshlab polimer namunalarida yuqori elastik deformatsiya rivojlanib boradi.
- Deformatsiyaning eng katta qiymati AV nuqtalar oralig’iga to’g’ri keladi. Shuningdek chiziqsimon polimer namunasida esa qaytmas jarayon, ya’ni oqish hodisasi kuzatiladi. Bu holatdagi deformatsiya plastik (qaytmas) deformatsiya bo’lib, to’g’ri chiziqli qonuniyat bo’yicha o’zgaradi. Rasmda bu 3-chiziq bilan ko’rsatilgan. Demak, chiziqsimon polimerlarda AV nuqtalar oralig’ida deformatsiya kattaligi to’rsimon tuzilishdagi polimerlardagidan ancha yuqori bo’ladi. Chiziqsimon polimerlarda ma’lum, τ vaqtdan keyin oquvchanlik jarayoni kuzatilsa, fazoviy tuzilishdagi polimerlarda deformatsiya o’zining ma’lum chegara qiymatiga intiladi. Chiziqsimon polimerlardan AVS egri chiziqning istalgan deformatsiya yig’indisi quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi.
- Biz yuqorida ko’rib chiqqan chiziqsimon va fazoviy tuzilishdagi polimerlarning vaqt oralig’idagi egri chizig’i siljuvchanlik chizig’i – deb yuritiladi. Bu deformatsiya chizig’i yordamida polimerlarni oniy, yuqori elastiklik va plastik deformatsiyalarining kattaligini aniqlash mumkin. Shuningdek, relaksatsiya vaqtini topsa ham bo’ladi.
- Bu erda Ee; Eyue va η — elastiklik, yuqori elastiklik moduli va shu deformatsiyalanuvchi polimerning qovushoqligidir. σ — kuchlanishni xa-rakterlaydi. Fazoviy tuzilishdagi polimerlar uchun plastik deformatsiya (oqish) yo’q bo’ladi, shuning uchun namunalardan ta’sir etuvchi kuch olingandan so’ng lahza ichida oniy deformatsiya yo’qoladi. Bu deformatsiyaning qiymati rasmda SD—S' D'—OA kesmalarga muvofiq keladi. Yuqori elastik deformatsiya nisbatan katta bo’lishiga qaramasdan, issiqlik harakati tufayli asta-sekin muvozanat holatiga qaytadi, deb aytilgan edi. Ep — lekin plastik deformatsiya esa qaytmas bo’lib, bu makromolekulalarni bir- biriga nisbatan siljishi tufayli ro’yobga chiqadi (Ep).
- To’rsimon polimerlardagi deformatsiyada kuchlanishning har qanday qismiga mos keladigan muvozanatdagi deformatsiya hisoblanadi.
- Deformatsiyalanishda muvozanat qaror topgungacha namunadagi deforma-tsiya kattaligi muvozanatdagi deformatsiyadan kichik bo’ladi
- . Bu holatda esa polimerlarning elastiklik moduli o’zgaruvchan bo’lib, muvozanatdagi elastiklik modulidan katta bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
