Mavzu: Poliz ekinlarini karantin organizm-lari to‘g‘risida Yekinlarning umumiy ma’lumotlar. Reja

Kurash choralari. Navbatdagi ekin ekishdan oldin issiqxona tuprog‘ini zararsizlantirish yoki almashtirish; birinchi kasallangan o‘simliklarni darhol yulib olib, chiqarib, yoqib yuborish; harorat keskin o‘zgarib turishiga yo‘l qo‘ymaslik, mu’tadil harorat (21-22°С) va namlikni ta’minlash; issiqxonalarni tez-tez shamollatish; iliq suv bilan sug‘orish, ammo ortiqcha sug‘ormaslik (ayniqsa yozning ikkinchi yarmida); dalalarda chuqur kuzgi shudgor; kasallik keng tarqalish xavfi bo‘lganda ekinga fungitsid (benzimidazollar, iprodion, vinklozolin va b.q.) purkash tavsiya qilinadi (Gerasimov, Osnitskaya, 1961; Fletcher, 1987; Bernhardt et al., 1988; Vyangelyauskayte i dr. 1989; Ganiyev, Nedorezkov, 2005).
O‘GEBI xodimlarining xabarlariga ko‘ra, bodringda sklerotinioz Toshkent viloyati issiqxonalarida ham qayd etilgan.
Bodring va qovunning meva chirishlarini, jumladan fuzarioz chirishini Fusarium spp., rizoktonioz chirishini Rhizoctonia solani, kulrang chirishini Botrytis cinerea zamburug‘lari qo‘zg‘atadi.
Fuzarioz qovunda, kulrang chirish - bodringda, rizoktonioz esa ham qovun, ham bodringda ko‘proq uchraydi.
Rizoktonioz mevalar yerga tekkan joylarida oldin qaynoq suvga kuyganday, rangsiz, so‘ngra jigarrang va to‘q-qo‘ng‘ir yaralar paydo qiladi, ular chatnab, yorilib ketadi.
Fuzarioz qovunning uchi tomonidan boshlab chirishini qo‘zg‘atadi, chirigan to‘qimalar oq yoki och-qizg‘ish tus oladi.
Kulrang chirish bilan bodring issiqxonalarda zararlanadi. O‘simlikning barglari, barg bandlari, gajaklari (chirmovuqlari), poyasi, gullari, yosh tugunchalari va mevalari zararlanadi. Poyaning pastki qismi zararlansa, butun o‘simlik, boshqa joyi zararlansa, o‘sha joydan tepa qismi so‘lib qoladi. Zararlangan bodringning uch qismi chiriydi va qo‘zg‘atuvchining mitseliy, konidiofora va konidiyalaridan tashkil topgan qo‘ng‘ir-kulrang, momiq yoki kukunsimon mog‘or bilan qoplanadi. Kasallik sog‘lom o‘simliklarga konidiyalar vositasida tarqaladi. Zamburug‘ konidiyalari tuproq ustida 20 kungacha, tirik o‘simlik to‘qimalarida 3 oygacha hayotchanligini saqlaydi. Noqulay ob-havo sharoitlarida patogen sklerotsiylar hosil qiladi; ular tuproqda bir necha yil saqlanishi mumkin. Qulay sharoitda sklerotsiylar mitseliy va konidiyalar hosil qilib o‘sadi va o‘simliklarni zararlaydi (Bernhardt et al., 1988; Vyangelyauskayte i dr. 1989; Ganiyev, Nedorezkov, 2005).
Bu chirishlar bodring va boshqa poliz ekinlarda O‘zbekistonda uchrashi va zarari o‘rganilmagan.
Kasallik bilan kurashda yuqorida bodring mozaikalariga qarshi tavsiya qilingan choralarni qo‘llash lozim (MacNab et al., 1983; Bernhardt et al., 1988).
Bu kasallik poliz ekinlarda O‘zbekistonda qayd etilmagan, ammo uchrashi ehtimol qilinadi.