Mavzu: qurilish materiallarining fizik va mexanik xossalari reja: 1-qurilish materiallarining fizik xossalari

Gigroskopiklik deb materiallaming muayyan muhitdan namlikni o‘ziga singdirib olish xususiyatiga aytiladi. Materiallaming gigroskopiklik darajasini aniqlash uchun namuna havoning nisbiy namligi 100 foiz bo‘lgan xonada bir necha soat saqlanadi, so‘ng namunaning quruq va gigroskopik nam holdagi massalari farqidan uning havodan qancha nam yutganligini aniqlanadi. Uning havodan namni ko‘p yutishi issiqlik izolyatsiyasi koeffitsiyentini oshiradi, mustahkamlikni kamaytiradi. Materialning sorbsion namligi deb, uning ochiq havodagi suv bug‘larini yutish xususiyatiga aytiladi. Nisbiy namlik ortgan sari materialning sorbsion namligi ham ortib boradi. G‘ovak materiallarda adsorbsiya va kapillyar kondensatsiya jarayonlari tufayli namlik uzoq saqlanib qoladi. Masalan, yog‘ochning muvozanat namligi 12-18 foiz, pishirilgan g‘ishtniki 5-7 foiz. Material qisman suv yoki namlik ta’siri ostida bo’lgan holatda, kapillyar bosim hisobiga suvni shimib namlanadi.

Gigroskopiklik deb materiallaming muayyan muhitdan namlikni o‘ziga singdirib olish xususiyatiga aytiladi. Materiallaming gigroskopiklik darajasini aniqlash uchun namuna havoning nisbiy namligi 100 foiz bo‘lgan xonada bir necha soat saqlanadi, so‘ng namunaning quruq va gigroskopik nam holdagi massalari farqidan uning havodan qancha nam yutganligini aniqlanadi. Uning havodan namni ko‘p yutishi issiqlik izolyatsiyasi koeffitsiyentini oshiradi, mustahkamlikni kamaytiradi. Materialning sorbsion namligi deb, uning ochiq havodagi suv bug‘larini yutish xususiyatiga aytiladi. Nisbiy namlik ortgan sari materialning sorbsion namligi ham ortib boradi. G‘ovak materiallarda adsorbsiya va kapillyar kondensatsiya jarayonlari tufayli namlik uzoq saqlanib qoladi. Masalan, yog‘ochning muvozanat namligi 12-18 foiz, pishirilgan g‘ishtniki 5-7 foiz. Material qisman suv yoki namlik ta’siri ostida bo’lgan holatda, kapillyar bosim hisobiga suvni shimib namlanadi.

Namlikdan deformatsiyalanish - materiallarning nisbiy namlik o ‘zgarishidan hosil bo‘ladigan chiziqli yoki hajmiy o‘lchamlarining o‘zgarishidir. Bu xususiyat materiallarning g‘ovakligiga bog‘liq bo‘ladi. Zich materiallarda namlikdan deformatsiyalanish oz (plastmassa, zich keramika, granit) yoki umuman bo‘lmaydi (po‘lat, oyna, bitum). G‘ovak materiallar (yog‘och, beton, giltuproq) nam ta’sirida kengayadi, namlik kamaysa, kirishish hisobiga deformatsiya ham kamayadi. Materiallarning bu holati ulardan konstruksiyalar tayyorlashda katta ahamiyatga ega. Suv o‘tkazuvchanlik - materiallarning bosim ostida suvni o‘tkazishi filtratsiya koeffitsiyenti bilan ifodalanadi (m/soat):