Mavzu: rdb qurilmalari va tizimlarini elementlari

Programma asosida boshqarishning analogli sistemalarida informatsiya programma beruvchidan yoki teskari aloqa datchigidan taqqolovchi qurilmaga sonli kodda emas, balki o`zgartirilgan ko`rinishda boradi. Berilgan songa proporsional bulgan analogdan foydalaniladi.
Programma asosida boshqarishning kodli sistemalari maxsus kodli datchiglardan foydalanishga asoslangan. Xaqiqiy siljishning sonli koddagi ko`rsatgichlari datchikdan olinadi va perfolentadan xisoblanayotgan programmaga taqqoslanadi.
Programma asosida boshqarishning impulsli sistemalarida dastlabki programmadan tushadigan impulslar sonini xaqiqiy siljish kattaligiga muvofiq teskari aloqa datchigi ishlab chiqqan impulslar soniga taqqoslash prinsipidan foydalaniladi. Impulsning berilgan sonlari xamda teskari aloqa datchigi ishlab chiqqan sonlari mos kelganda yuritish dvegateli uzib qo`yiladi.Programma asosida boshqarish sistemalari texnalogik vazifasiga ko`ra pozitsion va konturli turlarga bo`linadi. Odatda, stanok ish organlarining mustaqil siljishi uchun sonli dastur yordamida boshqarishning pozitsion sistemalari to`g‘ri burchakli kordinatalarda beriladi. Ulardan parmalash va koordinatali yunib kengaytirish stanoklarini avtomatlashtirish uchun foydalaniladi. Sonli dastur yordamida boshqarishning konturli sistemalari ish organlarining bir necha koordinatalar bo`yicha mos xolda siljishlari xisobiga murakkab shaklli detallarga ishlov berish uchun mo`ljallanadi.
Sonli programma asosida boshqarishning ikki koordinatali, uch koordinatali, to`rt koordinatali va xatto, besh koordinatali sistemalari qo`llaniladi. Keyingi vaqtda jixozning ishlamay qolishi bilan bog‘liq bo`lgan to`xtab qolishlar vaqtini qisqartirish maqsadida dastgoh - sonli dastur yordamida boshqarish sistemasiga diagnoz qo‘yish masalalariga katta axamiyat berilmoqda.


1-rasm. Tokarlik sonli dastur yordamida boshqarish dastgohi.

Boshqaruvchi programma bevosita ish o‘rnidagi klaviaturadan qo‘lda kiritiladigan sodda sistemalar keng qo‘llanilmoqda. Ular yakkalab va mayda seriyalab ishlab chiqarishda universal dastgoxlarni konturli boshqarish uchun mo‘ljallangan. Bunday sistemalardan foydalanish natijasida yuqori aniqlik saqlangani xolda dastgoxni qayta sozlash vaqti qisqaradi. Sistemani ixchamligi tufayli uni bevosita dastgoxga o‘rnatish mumkin.

Sonli dastur yordamida boshqarish qurilmalari bo‘lgan dastgohlarni guruxli boshqarish sistemalari (bir necha dastgohlarni boshqarish uchun) quyidagi funksiyalarni bajaradi

• 
  detallarga ishlov berish programmasi taqsimlaydi;
  
• 
  datsgohlar ishini kontrol qiladi va xatolarni aniqlaydi;
  
• 
  datsgohlarni boshqarish uchun zarur ma’lumotlar beradi;
  
• 
  datsgohlar xolatini baholaydi;
  
• 
  programmalarni ish o‘rnida tekshiradi hamda tuzatadi va hokazo.
  

2. Inson o‘z mehnatini yengillashtirish uchun turli asboblar, moslamalar, mexanizmlar yaratgan va yaratmoqda. Vaqt o‘tishning mehnatning texnik vositalari takomillashib borgan bo‘lsa ham mehnat predmetlarini tayyorlash operatsiyalarining majmui ketma-ketligi saqlanib qolgan. Inson bu vositalar yordamida operatsiyalarning ketma-ketligini qo‘lda bajarib, o‘zi uchun kerakli mehnat predmetini maxsus tayyorlagan.
Jarayonlarni boshqarish qonuni sikllidir. Bu holda boshqaruv priyomlarining soni ko‘p emas. Ishchining mehnatini engillashtirish maqsadida bu priyomlarni avtomatik qurilmalar yordamida amalga oshirish maqsadga muvofiq. Ishlab chiqarish ob’ekti tez-tez o‘zgarib turadigan ishlab chiqarishda dastgohning qayta sozlanishi ta’minlanishi lozim. Bu qo‘shimcha qurilmalar ishlab chiqishni talab etadi. Mashina barcha ish organlari asosiy yuritmalarining mexanizmlariga ta’sir etuvchi qurilmalar majmui avtomatik boshqarish sistemasi deyiladi.
Ishlab chiqarish jarayonlarini mexanizatsiyalashtirishdan asosiy maqsad - odam mehnatini yengillashtiradigan turli moslamalar va qurilmalar yaratish. Bu xolda odamning vazifasi moslama va qurilmalarni boshqarish, tekshirish, sozlashdan iborat bo‘ladi.
Ishlab chiqarish jarayonlari avtomatlashtirilganda boshqarish va tekshirish ishlarini maxsus mexanizmlar, qurilmalar va priborlar bajaradi, ya’ni avtomatika elementlaridan foydalaniladi.
Texnikaning tez rivojlanishi avtomatlashtirishning sifat jihatdan yangi usullarini qo‘llashni taqazo etadi va ishlab chiqarish yuqori darajada texnologik moslashuvchanligiga erishishni asosiy vazifa qilib qo‘ydi. Bu esa sonli programmalar yordamida boshqaruvning yaratilishiga olib keladi.
Metall kesish jihozlari ishini avtomatlashtirish uchun dastgohlar ish organlari harakatini boshqarishning turli sistemalari kopirli boshqarish sistemalari kulachokli taqsimlash vali bilan boshqarish
sistemalari va sonli programmalar yordamida boshqarish sistemalaridan foydalaniladi.