Mavzu: Rotorli ekskovatorlar ish unumdorligi

Mavzu: Rotorli ekskovatorlar ish unumdorligi.
Reja:
I.Kirish
II.Asosiy qism
1.Rotorli ekiskavatorlar
2.Rotorli ekiskavatorlarni qo'llash doirasi
3.Mashinani ishlatish jarayoni.
III.Xulosa
IV.Foydalanilgan adabiyotlar


Kirish
Cho’michli g'ildirakli ekskavator - bu minerallar va tog' jinslarini qazib olish, kanallarni o'zlashtirish, ortiqcha yuk, chuqur va sirtni tozalash uchun mo'ljallangan, yuradigan rels yoki tırtıllı yo'lda o'ziyurar mashina.
Bunday uskunalar yopiq va ochiq usulda qazib olish uchun, shuningdek, neft quvurlari, suv quvurlari, gaz quvurlari, xandaklar va kabellarni yotqizish uchun ajralmas hisoblanadi. Qimmatbaho foydali qazilmalar konlariga kirish uchun er usti jinslarini ochish va olib tashlash zarurati tug'iladi, bu esa aylanuvchi uskunaning mavjudligini talab qiladi.
G'ildiraklarni qazish g'oyasi XVI asrning boshlarida taniqli olim Leonardo da Vinchi tomonidan ilgari surilgan. Biroq, konveyerga nisbatan nosimmetrik tarzda joylashgan bir juft rotorli g'ildiraklar bilan jihozlangan zamonaviy ekskavatorning prototipi amerikalik muhandis C. Smit tomonidan faqat XIX asrning oxirida patentlangan.
Bugungi kunga kelib, bunday asbob-uskunalarni ishlab chiqarish sanoati yuqori mahsuldorlikka ega bo'lgan mashinalar ishlab chiqarish, shuningdek, o'ziga xos kuchni oshirish orqali rivojlanmoqda, ular yordamida xandaqlar qazish va qazib olish jarayoni amalga oshiriladi.
Rotorli ekskavator
Rotorli ekskavator tog‘ jinsini rotor g‘ildiragida o‘rnatilgan kovshlari yordamida uzluksiz qazib oluvchi o‘zi yurar mashina bo‘lib, bir vaqtning o‘zida qazib olish va ma’lum masofaga tashishga,mo‘ljallangandir.
Koʻp kovshli Ekskavator ish jihozlarining turiga qarab, zanjirli va rotorli xillarga boʻlinadi. Zanjirli Ekskavator larda kovshlar (12—40 ta) yoʻnaltiruvchi rama gʻaltaklari boʻyicha harakatlanuvchi uzluksiz zanjirga mahkamlanadi. Rotorli Ekskavator larda ish organi 6—12 ta (baʼzan 24 gacha) kovsh oʻrnatilgan rotordan iborat. Bunda grunt toʻkish konveyeriga berilib 150 m gacha tashiladi. Uning kovlash bal. 50 m gacha, chuqurligi esa 25 m gacha boʻladi. Rotorli Ekskavatorlar koʻproq konlarda ishlatiladi. Harakat yoʻnalishiga qarab, koʻndalangiga, boʻylamasiga qaziydigan va buriladigan xillarga boʻlinadi. Koʻp kovshli Ekskavator larning ish unumdorligi 15000 m3/soat gacha yetadi. Ekskavatorlar Rossiya, AQSH, Germaniya, Fransiya, Yaponiya, Polsha, Chexiya va boshqalar mamlakatlarda ishlab chiqariladi. Toshkent ekskavator z-dida ham Ekskavatorlar ishlab,,chiqarilgan(1945—90).
Zanjirli ekskavatordan farqli ravishda tog‘ jinsini rotor cho‘michlari yordamida massivdan ajratib olgandan keyin rotor strelasida o‘rnatilgan lentali konveyer yordamida tashib beradi.
Ish bajaruvchi organ – rotor g‘ildiragi (rotor) gorizontal va vertikal yo‘nalishlarda harakatlanadi. Rotorning asosiy ish harakati vertikal tekislikdagi aylanishi va rotorli strelaning platformadagi gorizontal harakatidir. CHo‘michning surilish traektoriyasi kesish va uzatish tezliklari orqali belgilanadi.
Rotorli ekskavatorlarning quyidagi asosiy texnologik belgilari bo‘yicha,sinflarga,ajratiladi:
- yumshatilgan massivdagi maksimall nazariy unumdorligi bo‘yicha: kichik (630 m³/soat gacha); o‘rtacha (2500 m³/soat gacha); katta ( 5000 m³/soat gacha); quvvatli (10000 m³/soat gacha); yuqori quvvatli ( 10000 m³/soat dan oshiq);
- hisobli nisbiy qazish kuchining o‘lchami (va ishga belgilanishi) bo‘yicha: me’yordagi – 0,7MN/m² gacha (vskrыshnыe); kuchaytirilgan – 1,4 MN/m² gacha va yuqori - 2,1 MN/m² gacha (dobыchnыe);
- zaboyni ishlash usuli bo‘yicha: yuqoridan va pastdan qamrovchi;
- ishchi organini zaboyga uzatish usuli bo‘yicha: harakatlanuvchi va,harakatlanmaydigan,strelali.
Rotorli ekskavator tog‘ jinsini rotor g‘ildiragida o‘rnatilgan kovshlari yordamida uzluksiz qazib oluvchi o‘zi yurar mashina bo‘lib, bir vaqtning o‘zida qazib olish va ma’lum masofaga tashishga mo‘ljallangandir.
Rotor g‘ildiragining yuritmasi tishli reduktor va dvigateldan tashkil topgan. Quvvatli ekskavatorlar yuritmalarida bir nechta reduktor,,va,,dvigatel,o‘rnatigandir.
Rossiya davlatida ishlab chiqarilgan rotorli ekskavatorga quyidagicha belgilashlar kiritilgan: ekskavator markalaridagi bosh harflar, masalan ERSHR, ER, ERP – ekskavator tipini (ER – ekskavator rotorli), yurish qurilmasi xilini (SHR – shagayuщee-relьsovoe), ishga belgilanishini ( D – dobыchnыe, V – vskrыshnoy, P – cho‘michlari kesuvchi qirralarining kesish kuchi kuchaytirilgan); undan keyingi sonlar – ekskavatorning nazariy unumdorligi(m³/soat).
Zamonaviy rotorli ekskavatorlar Germaniya, CHexo-Slovakiya, Polьsha, AQSH, YAponiya kabi mamalakatlarda xam ishlab,,chiqariladi.
Respublikamizda ham Angren ko‘mir koni ochish ishlarida Germaniyadan keltirilgan SchRs 200/0,5*11 rusumli rotorli ekskavator ishlatilmoqda.
Agar mashina yopishqоq gruntlarda ishlatilsa, tubi zanjir 4 dan ibоrat bo‘lgan cho‘michlar qo‘llaniladi (2.58-rasm). Bunda cho‘mich gardishi bilan rоtоr gardishlari оrasiga bir nеchta zanjir jоylashtiriladi.
Cho‘mich tubiga (zanjirga) yopishgan gruntlar o‘zning va zanjirning оg‘irligi hisоbiga tasmali yuklagichga to‘kiladi.
Qo'llash doirasi
Bunday qurilish texnikasi foydali qazilmalarni qazib olish va o'zlashtirishda faol ishtirok etadi. Uzluksiz ishlaydigan va ruda va turli xil jinslarni yig'ish imkonini beruvchi chelakning konstruktiv xususiyatlari tufayli cho’michli g'ildirakli ekskavatorlar yordamida quyidagi ishlarni bajarish mumkin:
1) jinslarning butun qatlamlarini ajratib oling;
2) qazib olingan jinslarning keraksiz qismlarini maxsus axlatxonalarga olib tashlash;
3)qazib olingan foydali qazilmalarni tashish va tashish.
Cho’michli g'ildirakli ekskavatorlar yuqori samaradorlikka ega, bu esa qazish va boshqa ko'plab turdagi ishlarning narxini sezilarli darajada kamaytiradi. Bunday uskunalar cho’michni kamroq bo'shatish xususiyatiga ega, bu esa o'z navbatida samaradorlikni oshiradi va xarajatlarni kamaytiradi. Bugungi kunda uzluksiz uskunalar turli xil metall bo'lmagan foydali qazilmalarni qazib olish joylarida, shuningdek, turli darajadagi oraliq qatlamlarni va yupqa qatlamlarni tanlab olish uchun keng qo'llaniladi.
Aylanadigan ekskavatorlar deyarli har qanday harorat sharoitida ishlashga qodir. O'rtacha va past qattiqlikdagi jinslar bo'lsa, cho’michli g'ildirakli ekskavatorlardan foydalanish dastlabki burg'ulash va portlatish ishlarini talab qilmasdan amalga oshirilishi mumkin, bu vaqtni tejaydi va samaradorlikni sezilarli darajada oshiradi. Zamonaviy aylanadigan uskunalar ikki yoki uch kun ichida bunday ta'sirchan hajmlarni ishlab chiqarishga qodir, boshqa maxsus jihozlar yordamida ishlab chiqarish bir necha oy davom etishi mumkin.