Mavzu: Órta teńizinde ústemlik ushın gúres. Mavzu

O`.T.I.B.D.O`:________ A. Utarov

Sana: 14.05

Sinf: 6

Fan: Tariyx

Mavzu: Órta teńizinde ústemlik ushın gúres.

Mavzu: Orta teńizinde ústemlik ushın gúres

Mavzuga oid tayanch tushunchalar: senturiylar,kogorta,legion,triumph,Puni,Sspion,prokonsul Soatlar soni: 1 soat

O`quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi: Dars turi: Yangi bilim beruvchi Metod: suhbat, tushuntirish, “Savol-javob” metodi, “Jadval texnologiyasi” , “Tadqiqotlar yoki loyixa texnologiyasi”,”Rasmlarda aks etgan tarix” Shakl: jamoa, guruhda ishlash Jihoz: I.A.Karimov “Yuksak ma`naviyat-yengilmas kuch”asari darslik,siyosiy xarita,tarqatma,rasmli ko`rgazma, slayd, kompyuter, arxeologik topilmalar, qadimgi(bugungi) yozuvlar. Nazorat: o`quvchilarning darsda faolligi kuzatilib, hisobga olib boriladi. Baholash: O`quvchilar bilimi reyting mezonlari asosida baholanib, dars oxirida e`lon qilinadi.

Darsning maqsadi

Maqsadlar: a) Ta’limiy maqsad: O‘quvchilarga Rim armiyasi, Puni urushlari, Karfagenni vayron etilishi, Rim tomonidan bosib olingan hududlar haqida ma’lumot berish. b) Tarbiyaviy maqsad: Manan sog’lom, barkamol insonni tarbiyalash. c) Rivojlantiruvchi maqsad: O`quvchilarni voqea hodisalarni tahlil qila olish qobiliyatlarini rivojlantirish. Tayanch kompetentsiyalar: Kommunikativlik o‘z fikrini og‘zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon qila olish, mavzu:dan kelib chiqib savollarni mantiqan to‘g‘ri qo‘ya olish va javob berish; Milliy va umummadaniy umumbashariy ahamiyatga ega bo‘lgan qadriyatlarini (urf odatlar, marosimlar, milliy madaniy an’analar va.h.k.) hurmat qilish; o‘zgalarga nisbatan mehrmuruvvat, saxiylik, diniy e’tiqodi, milliy hususiyatlari, an’ana va marosimlarini hurmat qilish; jamiyatda o‘rnatilgan odobaxloq qidalariga rioya qilish O‘z-o‘zini rivojlantirish shaxs sifatida doimiy ravishda o‘zo‘zini rivojlantirish, ma’naviy va intellektual kamolotga intilish; o‘z hatti-harakatini adekvat baholash, o‘zini nazorat qila bilish, halollik, to‘g‘rilik kabi sifatlarga ega bo‘lish. Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo‘lish hamda foydalanish tarixda yil xisobini o‘qiy olish, tarixiy darvlarga oid chizmalarni o‘qiy olish, rim raqamida yozilgan raqamlarni o‘qiy oladi. miloddan avvalgi, era, milodiy yillar o‘rtasidagi farqalarni matematik amallar bilan yecha oladi. Fanga oid kompetensiyalar: Tarixiy voqeilikni tushunishvauni mantiqiy izchillikda tushuntira olish kompetensiyasi. tarixiy davrlar va -yillarni ajrata oladi, tarixiy hisobini tushuntira oladi; mazkur davrni o‘rganish orqali o‘quvchilar tarix fanining o‘rganilayot- gan davriga oid tarixiy atamalar mazmunini biladi; Tarixiy shaxslar haqida ma’lumot bera oladi,tarixiy sanalarda ro‘y bergan voqealar haqida ma’lumot bera oladi Tarixiy manba va adabiyotlar bilan ishlash kompetensiyasi. Tarixiy illustrasiyalar asosida kichik hikoyalar tuza oladi, tarixiy joylarni xaritadan ko‘rsata oladi

Darsning tuzilishi:

I. Tashkiliy qism

II. O’tilgan mavzuni takrorlash

III. Yangi mavzu bayoni

IV. Yangi mavzuni mustahkamlash

V. Dars yakunlarini chiqarish

VI. Uyga vazifa berish

I. Tashkiliy qism. Sinf xonalarini darsga tayyorlash (salomlashish, davomatni aniqlash), o’quvchilarni darsga jalb qilish. Dunyoda va O’zbekistonda yuz bergan muhim yangiliklar haqida xabar berish.

II. O’tilgan mavzuni takrorlash.

1 Rimde respublika basqarıwı qanday formada ámelge asırılǵan?

2. “Respublika” sózi qanday mánisti ańlatadı?

3. Diktator degen kim? Qanday jaǵdayda ol Rim húkimdarına aylanǵan?

4. Rim nızamshılıǵı haqqında aytıp beriń. Onıń ózine tán ózgesheligi nede?

5. «12 keste nızamları» kimlerdiń máplerin qorǵaytuǵın edi?

III. Taza tema mazmuni.

Jobası: 1.Rim armiyası 2 Puni urısları 3. Karfagenniń wayran etiliwi 4. Rim tárepinen basıp alınǵan aymaqlar.Rim tárepinen basıp alınǵan aymaqlar Armiyada 17 jastan 46 jasqa shekem bolǵan er adamlar xızmet etetuǵın edi. 80 adamnan ibarat bolǵan jawıngerler toparı senturiyalar dep júritilgen. Bir neshe senturiyler kogortanı, 10 laǵan kogorta legiondı quraytuǵın edi. Xızmet múddeti 25 jıl bolǵan. Sonsha múddettegi xızmeti esesine legioner úy-jay, jaqsı aylıq is haqı alıw hám basqa Rim aymaǵındaǵı turli úlkelerdi kóriw imkaniyatlarına da iye bolǵan.Rimliler ózine tán sawash alıp barıw taktikasın islep shıqqan: aldın ala qala qorshap alınar, keyin bolsa katapulta degen qamal quralınan paydalanıp diywallardı tesip hám qalalarǵa bastırıp kiretuǵın edi. Jeńisten soń Senat qararına muwapıq Rim áskerleri jeńis (triumf) tı saltanatlı belgileytuǵın edi. Máresimde Áskerler aldın da tórt aq tul par qosılǵan arbada basına lavr gúlsheńberin qadap alǵan jeńimpaz áskerbası baratuǵın edi. Biziń eramızǵa shekemgi III ásirdiń ortalarına kelip Rim áskerbasıları pútkil Italiyanı basıp alıwǵa eristi. Bul waqıtta Arqa Afrikaniń jaǵalawları, Sardiniya, Korsika atawların óz ishine alǵan bir qúdiretli mámleket – Karfagen Siciliya atawının batıs bólimin iyelep alǵan edi. Sol Si ciliya máselesi Rim hám Karfagen arasındaǵı urıslar sebebine aylanıp ketti.Rimliler Karfagen menen úsh mártebe urıstı. Bul urıslar tariyxqa Puni urısları atı menen kirgen, Nelikten de rimliler karfagenlilerdi puna dep ataǵan. Karfagen qul iyeleri Ispaniyanıń úlken bir bólimin basıp aldı. Karfagen armiyasına tájiriybeli áskerbası Gannibal basshılıq etetuǵın edi. Gannibal áskerleriniń Ispaniyadan Italiya ǵa qarsı urısları sebebli ekinshi Puni urısı baslandı. Karfagen armiyasi Alp tawları eteklerine jetip baradı. Gannibal Italiya ay maǵına basıp kirdi hám biziń eramızǵa shekemgi 216-jılı Kann janındaǵı sawashta rimliler armiyasın kúl-talqan etip tasladı. Bul sawashta 70 mıń rimli legioner nabıt boldı. Rimli sárkarda Csipion kútilmegende áskerleri menen Afrika ja ǵasına kelip túskende Gannibal Karfagendi qorǵawǵa asıqtı, biraq biziń eramızǵa shekemgi 202-jılda onıń láshkeri Zama qalasına jaqın (Arqa Afrika) jerde rimliler tárepinen qıyratıldı. Úshinshi Puni urısıda Rimliler Karfagendi qamal etti. Qalası xalqı eki jıl Karfagenni qorǵadı, qalada ashlıq baslandı. Rimli legi onerler úylerdi birme-bir basıp alıp, jolda ushıraǵan nárseni talap hám ot qoyatuǵın edi.Solay etip, biziń eramızǵa shekemgi 146-jılda Karfagen ulıwma qarabaxanaǵa aylandı. Basıp alınǵan jerlerdi rimliler provintsiya dep ataǵan. Sitsiliya, Korsika, Sardiniya, Ispaniya, hám basqa aymaqlar áne usılardıń qatarına kiretuǵın edi. Provintsiyalardı basqarıwǵa nayıplar – prokonsullar tayınlanatuǵın edi.Provintsiyalar Rimge qarsı gúreske birlespewi ushın rimliler «Bólip taslap ústemlik et» printsipine tiykarlanıp is júrgizgen. Rimliler ayırım qalalarǵa basqaları olardı kóre almawı hám olar bir-biri menen jánjellesiwi ushın qasaqana jeńillikler beretuǵın edi.
IV. Taza temani bekkemlew ushın sorawlar.

1 Rim armiyasinda neshe jastan jeshe jasqa shekemgi er adamlar xızmet etken ?

2 Quraminda 80 adamnan ibarat bolǵan jawıngerler toparı ne dep atalǵan?

3 Kogorta degenimiz ne?

4 10 laǵan kogorta neni quraǵan?

5 Rim armiyasinda xızmet etiw múddeti neshe jıl qilıp belgilengen edi?

6 Katapulta degenimiz ne?

7 Triumf degenimiz ne?

8 Rim áskerbasshıları pútkil Italiyanı neshinshi ásirde basıp alıwǵa eristi?

9 Karfagenge qaysi aymaqlar tiyisli edi?

10 Rim hám Karfagen ortasındaǵı urıs ne sebep kelip shıqqan?

11 Rimlıqlar Karfagenlikler menen neshe mártebe urısadi?

12 Rimlıqlar Karfagendi ne dep ataǵan?

13 Gannibal kim edi?

14 Gannibal Italiya aymaǵına qashan basıp kirdi hám onda qansha rimlıq legion qirıp tslanǵan?

15 Csipion kim hám ol qay jerge hújım jasaydi?

16 Zama qalasına jaqın jerde Gannibal kimnen hám qashan jeńılıp qaladi?

17 Karfagen qashan ulıwma qarabaxanaǵa aylanıp qaldı?

18 Rimlıqlar basıp alǵan jerlerin ne dep ataǵan?

19 Rimnıń provintsiyalarin sanap berıń izbe-iz

Úyge tapsırma. Temani oqıw hám bekkemlewge qoyilǵan sorawlarǵa juwap qaytarıw.