Мавзу: саноат корхоналарининг

Иш хақининг шакл ва тизимлари

Ишбай шакли	Вақтбай шакли
Оддий ишбай тизим	Оддий вақтбай тизим
Ишбай мукофотли тизим	Вақтбай мукофотли тизим
Аккорд тизими Билвосита ишбай тизим	хафтабай, кунбай,
Ишбай прогрессив тизим- якка ёки жамоавий	соатбай, ойлик

Оддий ишбай иш хақида унинг катталиги ишлаб чиқарилган битта буюм расценкаси орқали аниқланади. Битта буюм ёки иш учун ишбай расценка қуйидагича аниқланади:
Р = ёки Р = Тст . tн ,
бунда, Тст - бажаралаётган иш разрядига мос соатли тариф ставкаси;
Ич – махсулот ишлаб чиқаришнинг соатли нормаси;
tн- 1 буюм ишлаб чиқаришга сарфланадиган норма бўйича вақт, соат.
Иш хақи тўлашнинг ишбай-прогрессив тизимида ишчи мехнатига улар томонидан ишлаб чиқариш нормаларини бажариш миқёсида тўғри ишбай расценка, нормадан юқори ишлаб чиқарганда эса оширилган расценка асосида хақ тўланади.
Ишбай иш хақи индивидуал-алохида ишловчи учун, хамда жамоа учун тўланиши мумкин.
Хозирги шароитда иш хақининг пудрат шакли кенг қўлланилмоқда. Унинг мохияти икки томонлама шартнома тузилиб, унда бир томон маълум ишни бажариш мажбуриятини ёки пудрат олади, иккинчи томон эса иш тугатилганидан сўнг унга хақ тўлаш мажбуриятини олади. Ишчилар бригадасининг иш хақи қуйидагича аниқланади:
Ибр = Рбр . Вбр.х
бунда, Рбр - 1 махсулотнинг бригада ишбай расценкаси;
Вбр.х - бригада томонидан хақиқий бажарилган иш хажми.

Тариф ставкаси Тариф сеткаси

Иш хақининг вақтбай шаклида ишловчи ишлаган иш вақти миқдорига боғлиқ холда пул ифодасида тақдирланади. Мехнат оддий ёки мураккаб, паст ёки юқори малакада бўлиши мумкинлиги сабабли уни меъёрлаштириш керак бўлади ва у тариф тизими орқали амалга оширилади. Тариф тизими куйидаги элементлардан иборатдир.