Mavzu Sanoat korxonalarining zaxira manbalari

Mavzu-2. Sanoat korxonalarining zaxira manbalari
1.Asosiy ishlab chiqarish fondlarning iqtisodiy mohiyati va ahamiyati.
4.2. Asosiy fondlar amortizatsiyasi va yemirilishi
4.3. Asosiy ishlab chiqarish fondlardan foydalanish ko’rsatkichlari
4.5. Asosiy ishlab chiqarish fondlardan foydalanishni yaxshilash yo’llari

• korxonalarning asosiy fondlari– ishlab chiqarishga uzoq xizmat qiladigan, o‘z natural buyum shaklini uzoq vaqt o‘zgartirmagan holda ishlab chiqarish jarayonida bir necha bor qatnashadigan mehnat qurollari va vositalari.
• Odatda Asosiy fondlarga ishlab chiqarishda bir yildan ortiq xizmat ko‘rsatadigan mol-mulk kiritiladi.
• Asosiy fondlar o‘z qiymatini tayyor mahsulotga asta-sekin, bir necha yillik ishlab chiqarish jarayonida qismlar bilan o‘tkazadi, mahsulot sotilgach, korxonaga pul shaklida qaytib keladi. ( Amortizatsiya ajratmalari).
• Asosiy fondlar qiymat jihatidan korxonaga qo‘yilgan pul bo‘lsa, moddiy jihatdan bino, inshootlar, mashina-uskuna va boshqalardan iborat. Asosiy fondlarning qiymat ifodasi buxgalteriya balansida asosiy vositalar deb yurtiladi.

Korhona manba’lari
Tarkibi buyicha
Asosiy
Aylanma
U’z mablaglari
Jalb etilgan
mablaglar

Asosiy ishlab chiqarish fondlari: uzatish qurilmalari quvvat mashinalari va uskunalari ishchi mashinalar va uskunalar ishlab chiqarish binolari va inshoatlari o’lchov va tartibga solish asboblari va qurilmalari Asosiy fondlardan foydalanish.

• Ishlab chiqarishdagi ijtimoiy mehnat unumdorligining o’sib borishi: mahsulot miqdorining ortishi, moddiylashtirilgan mehnat sarfining qisqarishi, yangi asosiy fondlar uchun kapital mablag’larning iqtisod qilib qolish, bular natijasi sifatida ishlab chiqarilayotgan mahsulot tannarxining pasayishi va ishlab chiqarish rentabelligining ortishi orqali asosiy fondlar samaradorligini ifodalaydi.

Asosiy fondlar ishlab chiqarish va noishlab chiqarish fondlariga bo'linadi. Ishlab chiqarish fondlari mahsulot ishlab chiqarish yoki xizmatlar ko'rsatish (mashinalar, mashinalar, qurilmalar, uzatish moslamalari va boshqalar) jarayonida ishtirok etadi. Noishlab chiqarish asosiy fondlari mahsulot yaratish jarayonida ishtirok etmaydi (turar-joy binolari, bolalar bog'chalari, klublar, stadionlar, poliklinikalar, sanatoriylar va boshqalar).
Asosiy vositalarning amortizatsiyasi va eskirishi
Amortizatsiya deganda asosiy vositalar qiymatini yaratilgan mahsulotlarga o'tkazish jarayoni tushuniladi. Bu jarayon asosiy fondlar tannarxining bir qismini ishlab chiqarilgan mahsulot (ish) tannarxiga kiritish orqali amalga oshiriladi. Muayyan vaqt uchun amortizatsiya summasi asosiy vositalarning eskirishining pul summasi hisoblanadi. Asosiy vositalarning foydalanish muddati tugagunga qadar hisoblangan amortizatsiya miqdori ularni to'liq tiklash (sotib olish yoki qurish) uchun etarli bo'lishi kerak. Amortizatsiya ajratmalarining miqdori amortizatsiya normalari asosida aniqlanadi. Amortizatsiya stavkasi - bu asosiy vositalarning ma'lum bir turi uchun ma'lum vaqt davomida to'liq tiklash uchun amortizatsiya ajratmalarining belgilangan summasi bo'lib, ularning balans qiymatiga nisbatan foizda ifodalanadi.