Mavzu: Sanoatda mehnat salohiyatidan foydalanish ko’rsatkichlarini yashilash

 
2. Tashkilotlarda mehnat resurslaridan foydalanish. 
Insonlarsiz hech bir tashkiliy tuzilma mavjud bo’lolmaydi. Tashkilot o’z 
oldiga qo’ygan maqsadlariga erishmog’i va keskin raqobatchilik sharoitlarida 
yashashga layoqatli bo’lmog’i uchun alohida mutaxassislikka ega guruh insonlar 
o’zaro hamkorlik qilishlari lozim bo’ladi. Shu boisdan bo’lsa kerak, ijtimoiy-
iqtisodiy kategoriyalar jumlasiga kiritiladigan mehnat zahiralarini boshqaruvchilik 
nazariyasi va amaliyotining muhim elementlaridan biri deb hisoblashadi. 
Yirik tashkilotlarda mehnat resurslaridan foydalanish jarayonlari ustidan 
umumiy boshqaruvchilik odatda, kadrlar bilan ishlash bo’limining zimmasiga 
yuklatiladi. Shtab tarkibiga kiritiladigan bo’linmalar jumlasidan biri hisoblanmish, 
kadrlar bilan ishlash bo’limida professional jihatdan maxsus tayyorgarlikdan o’tgan 
xodimlar ish olib borishi lozim. Zero, mazkur bo’limning mutaxassislari firma 
oldida turgan tashkiliy va iqtisodiy maqsadlarga erishishni ta’minlash yo’lida 
izlanadi va ma’muriyat bilan birgalikda harakat qiladi. Buning uchun kadrlar bilan 
ishlash bo’limining xodimlari o’z sohasida o’ta bilimdon va malakali bo’lishi kerak. 
Umuman olganda, tashkilotlardagi kadrlar bilan ishlash bo’limlarining faoliyatida 
ish yuritishning o’ziga xos nozik jihatlari ko’zga tashlanadi. Birinchidan, kadrlar 
bilan ishlash bo’limi mutaxassislarining kasbiy faoliyati tashkilotning quyi 
pog’onasidagi rahbarlarning faoliyati va kundalik ehtiyojlaridan boxabar bo’lishni 
taqozo etadi. Ikkinchidan, ular tashkiliy tuzilmaning barcha pog’onalaridagi 
xizmatchi va rahbarlar bilan tegishli aloqalar o’rnata bilishi darkor. Zero, o’zaro 
aloqadorlik rishtalari mavjud bo’lmasa, tashkilotning umumiy ish unumi keskin 
pasayib ketishi ehtimoldan xoli emas. Aslida kadrlar bilan ishlash bo’limi tashkilot 
rahbariyati bilan xodimlar o’rtasidagi bog’lovchi zvenodir. Shunga muvofiq 
ravishda ularning ish vazifasi alohida xususiyatga ega. Mazkur bo’limning faoliyati 
nechog’li muhimligini anglatmoq uchun diqqatingizni ushbu vaziyatga 

---

tortmoqchimiz. Tashkiliy jihatdan rahbarlik firmaning yuqori pog’onadagi 
boshqaruvchilari tomonidan amalga oshiriladi. Ammo strategik rejalarni konkret 
ravishda ijro etilishini ta’minlash esa boshqaruvchilik ierarxiyasining quyi 
pog’onalarida turgan rahbarlar tomonidan amalga oshiriladi. Demak, real ravishda 
tashkiliy va iqtisodiy maqsadlarni amalga oshirish ko’p jihatdan quyi bo’g’inlardagi 
tashkiliy rahbarlikning nechog’li samarali ekaniga bog’liqdir. O’z navbatida bu 
masalani to’g’ri hal etish uchun tashkilotning quyi pog’onasidagi rahbarlar bilan 
doimiy ravishda ish olib borish kerak. Bu borada kadrlar xizmatining o’rni va roli 
beqiyosdir. Ularning asosiy qiladigan ishi quyi zveno rahbarlariga boshqaruvchilik 
sir -u sinoatlarini o’rgatishdan iborat. 
Tashkilotning umumiy samaradorligini oshirish mehnat resurslaridan o’rinli 
va unumli foydalanish tamoyiliga asoslanadi. Shuning uchun tashkiliy tuzilmaning 
barcha rahbarlari inson omilining o’ziga xos xususiyatlarini to’g’ri anglashi, ular 
bilan ishlash tamoyillari hamda metodlarini bilish shart.
Mehnat resurslari faoliyatini tashkillashtirish va boshqarish jarayoni tarkiban 
quyidagi bosqichlardan iborat: 
- Resurslarni rejalashtirish, ya’ni tashkilot faoliyatining uzluksiz davomiyligini 
ta’minlash uchun ayni paytda va kelajakda zarur bo’ladigan insoniy resurslar 
ko’lamini aniqlash va bu borada amalga oshiriladigan ishlarning rejasini tuzish; 
- Tashkilotga yagona xodimlarni jalb etish va ishga olish, tashkiliy tuzilma 
faoliyatini ta’minlash uchun shtatlar jadvalidagi barcha lavozimlarni egallashga 
munosib bo’lgan kadrlar zaxirasini tayyorlash; 
- Kasbga yo’naltirish va yangi xodimlarni tashkilot muhitiga moslashtirish 
(ijtimoiy adaptatsiya). Ko’zlanadigan asosiy maqsad tashkilot xodimlardan 
nimalarni kutishini va o’z navbatida ular tashkilotdan nimalarga umidvor bo’lishi 
mumkinligini xodimlarga anglatishdan iborat; 
- Ta’lim berish. Bu yo’nalishda bajariladigan asosiy vazifa tashkilot faoliyati 
uchun zarur mehnat malakasini va ish samarasini oshirishga moslashtirilgan o’quv 
dasturlarini tayyorlash; 

---

- Xodimlarning mehnat faoliyatiga baho berish metodikalarini ishlab chiqish va 
ular bilan xodimlarni tanishtirish uslublarini aniqlash; 
- Tashkilotda belgilangan shtatlar jadvaliga ko’ra xodimlarni lavozimidan 
ko’tarish, tushirish, bir lavozimdan boshqasiga o’tkazish, ishdan bo’shatish 
tamoyillari va uslublarini ishlab chiqish, turli xil lavozimlarga yoki ish sohalariga 
o’tkazish vositasida xodimning kasbiy malakasini takomillashtirish, mehnat 
shartnomasini bekor qilish tartiblarini belgilash; 
- Rahbarlik qilish malakasiga ega kadrlarni tayyorlash, xizmat lavozimlari 
bo’yicha yuksaltirish jarayonlarini boshqarib borish. Buning uchun har bir rahbar 
mehnatining samaradorligini oshirishga imkon beradigan, alohida xodimning 
shaxsiy fazilatlari va qobiliyatlarini kuzatib borish asosida ularning kasbiy 
layoqatini yanada takomillashtirishga xizmat qiladigan maxsus faoliyat dasturlarini 
ishlab chiqish.