Mavzu: Shina turlari va portlari; Zamonaviy protsessorlar va ularning ishlash prinsipi. Shina turlari va portlar

IEEE 1284 (Printer port, 
parallel port
, LPT) – shaxsiy kompyuterga ulashga 
mo`ljallangan xalqaro parallel interfeys standartiga mos tushuvchi qurilma. “LTP” 
nomi MS DOS oilasidagi operatsion tizimdagi “LTP1” (Line Printer Terminal yoki 
Line PrinTer) standart nomidan kelib chiqqan. Hozirgi vaqtda bu interfeys asosan 

---

USB interfeysi bilan mos tushadi va u yi`g`ma apparatlarni (skaner – printer - 
kserokopiya) ulashsh uchun ishlatiladi. Lekin asosan yuqori tezlikda chop etish va 
printer uchun ishlatiladi. Bu bilan asosan Cetronics, Betronics, HP, Hewlett-
Packard firmalari tomonidan ishlab chiqariladi. Ular 1284.3-2000 va 1284.4-2000 
standartiga asoslangan. 
Tashqi interfeys tashqi portlar, 
shinalar
, kopmyuterlar birlashmasi va tashqi 
qurilmalar jamlamasidan iborat bo’ladi. Asosan kopmyuter va tashqi qurilmalarni 
bir-biriga bog’lashda shinalardan foydalaniladi. Kopmyuterga printer, 
scaner, 
sichqoncha
, klaviatura va shunga o’xshash qurilmalarning kompyuterga 
ulanishi tashqi interfeysga misol bo’ladi. Tashqi interfeysni amalga oshirish uchun 
unga apparat va dasturiy ta’minot: tashqi qurilmani boshqaruvchisi (controller) va 
controller ni boshqaruvchi maxsus dastur, drayver (driver) kerak bo’ladi. Har 
qanday kopmyuterda tashqi 
interfeys bir qancha portlar
, jumladan, LPT, PS/2, 
COM, USB, … kabilar orqali amalga oshiriladi. Har bir portning o’ziga yarasha 
vazifasi bor. 
USB va boshqa shinalarda konsentratorlar (HUBlardan) foydalanish mumkin. Tezkor shinalari 
uchun uzatish signallarining ayrim turlarida (Fibrin Channel, InfiniBand, 
tezkor Ethernet
, SDH) 
elektr ulanishlaridan foydalanilmaydi, uning o’rniga optik ulanishlar ishlatiladi. Transmission 
nazorat shina signali orqali (Multipleksorler, demultiplexers, tamponlar, registrlar, shina 
haydovchisi) amalga oshiriladi va operatsion tizimining yadrosi tomonidan maxsus drayver kerak 
boʻladi. 
Bittadan ortiq bo‘lgan chiqishga ega uzatish liniyasini (yoki signallarni uzatish 
muhitini) shina deb atash mumkin. 
Oddiy kompyutyerda bir nechta ichki 
va tashqi shinalar mavjud
, har bir protsessorda asosiy 
ma’lumotlarni va xotira manzillarini uzatish ikki xil shinalar mavjud. Bular ma’lumotlar shinasi