Мавзу: Суғурта ташкилотларида бухгалтерия ҳисоби фанининг предмети, объекти ва вазифалари

 
Debet 9910 – Kredit 9130 
Lekin daromadni aniqlashda va daromad (foyda) solig‘ini hi-
soblashda “Mahsulot (ish, xizmat) larni ishlab chiqarish va reali-
zatsiya qilish bo‘yicha xarajatlar tarkibi va moliyaviy natijalarni 
shakllantirish tartibi to‘g‘risida Nizom”da nazarda tutilgan jihat-
lar hisobga olinadi. 

---

152 
5. Sug‘urtalovchining sug‘urta va moliyaviy-xo‘jalik faoliyati 
bilan bog‘liq boshqa xarajatlarga quyidagilarni kiritish mumkin: 
– sug‘urta zaxiralarini investitsiya qilishdan olingan zararlar; 
– qayta sug‘urtalash mukofotlari bo‘yicha kompaniya tomo-
nidan hisoblangan foizlar; 
– sud bilan bog‘liq xarajatlar; 
– undirib olish mumkin bo‘lmagan debitorlik qarzlarni hisob-
dan chiqarish; 
– avval vujudga kelgan qarzlardan voz kechish; 
– moddiy qimmatliklarni sotish va yo‘qotishdan olingan za-
rarlar; 
– tabiiy ofatlar va boshqa hodisalar oqibatida yetgan zararlar. 
Mazkur xarajatlarning sug‘urta xizmatining tannarxiga o‘tka-
zilishi quyidagi provodka orqali amalga oshiriladi: 
 
Debet 9130 – Kredit 9400 
18.3. Sug‘urta tashkilotining moliyaviy natijasini aniqlashning 
o‘ziga xos xususiyatlari 
O‘zbekistonda sug‘urta tashkilotlari moliyaviy natijalarini 
2005-yil 18-oktabrda O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 
davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan “Sug‘urta tashkilotlari tomonidan 
xarajatlar tarkibi va moliyaviy natijalarni shakllantirishning o‘ziga 
xos xususiyatlari to‘g‘risidagi Nizom”ga muvofiq shakllantiradilar. 
Ushbu Nizomga muvofiq sug‘urta tashkilotlari buxgalteriya 
hisobi bo‘yicha moliyaviy natijalarni aniqlashda barcha buxgalte-
riya hisobiga oid me’yoriy hujjatlar, shuningdek, O‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 5-fevraldagi 54-
sonli Qarori asosida tasdiqlangan “Mahsulot (ish, xizmat) larni 
ishlab chiqarish va realizatsiya qilish bo‘yicha xarajatlar tarkibi va 
moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risida Nizom”ga 
amal qiladilar, shu bilan birga, “Sug‘urta tashkilotlari tomonidan 
xarajatlar tarkibi va moliyaviy natijalarni shakllantirishning o‘ziga 
xos xususiyatlari to‘g‘risidagi Nizom”ning o‘ziga xos jihatlarini 
hisobga oladilar. 
Unga muvofiq sug‘urta xizmatining tannarxiga quyidagi 
xarajatlar qo‘shimcha ravishda qo‘shilishi lozim: 

---

153 
– sug‘urtalash (birgalikda sug‘urtalash) shartnomalari bo‘yi-
cha to‘langan sug‘urta qoplamalari summasi; 
– sug‘urta hodisasi bo‘yicha zararlarni bartaraf etish va su-
g‘urta qoplamasini to‘lash bilan bog‘liq xarajatlar; 
– baxtsiz hodisalar, sug‘urtalangan mulkning shikastlanishi 
yoki zararlanishining oldini olish bilan bog‘liq chora-tadbirlarni 
moliyalashtirish zaxirasiga qilinadigan ajratmalar; 
– qayta sug‘urtalash operatsiyalari bo‘yicha hisoblangan ko-
mission mukofotlar va tantyemalar. 
Mazkur Nizomga asosan sug‘urta tashkilotining sug‘urta xiz-
matlarini sotishdan tushgan sof tushumi quyidagi tartibda aniq-
lanadi: 
– sug‘urtalash va birgalikda sug‘urtalash bo‘yicha (birgalikda 
sug‘urtalash shartnomasida belgilangan ulush doirasida), kelib 
tushgan mukofotlarning umumiy hajmidan qayta sug‘urtaga 
berilgan shartnomalar bo‘yicha mukofotlar chegirilgan holda; 
– plyus qayta sug‘urtaga qabul qilingan sug‘urta shartnoma-
lari bo‘yicha kelib tushgan mukofotlar; 
– plyus/minus qayta sug‘urtalovchining ulushi chegirilgan 
holdagi ishlab topilmagan mukofotlar zaxirasining o‘zgarish na-
tijasi (keyingi matnlarda RNP); 
– plyus/minus qayta sug‘urtalovchining ulushi chegirilgan 
holdagi xabar qilingan, lekin bartaraf etilmagan zararlar zaxirasi-
ning o‘zgarish natijasi; 
– plyus/minus qayta sug‘urtalovchining ulushi chegirilgan 
holdagi sodir bo‘lgan, lekin xabar qilinmagan zararlar zaxirasining 
o‘zgarish natijasi; 
– plyus/minus qayta sug‘urtalovchining ulushi chegirilgan 
holdagi hayot sug‘urtasi bo‘yicha zaxiraning o‘zgarish natijasi; 
– plyus/minus qayta sug‘urtalovchining ulushi chegirilgan 
holdagi boshqa texnik zaxiralarning o‘zgarish natijasi; 
– plyus sug‘urta agenti, brokeri, vositachisi xizmatlarini ko‘r-
satganlik uchun komission va boshqa hisoblangan mukofotlar; 
– syurveyer, avariya komissari-adjaster xizmatlarini ko‘rsat-
ganlik uchun mukofotlar; 
– bevosita sug‘urta xizmatlarini ko‘rsatishdan olingan boshqa 
daromadlar. 

---

154