Мавзу: Суғурта ташкилотларида бухгалтерия ҳисоби фанининг предмети, объекти ва вазифалари

 
 
 

---

146 
 
 
 
XVII bob. SUG‘URTA TASHKILOTLARI TOMONIDAN 
SUG‘URTA ZAXIRALARINI JOYLASHTIRISHNING 
UMUMIY TARTIBI 
O‘zbekiston Respublikasining “Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida”-
gi qonunining 6-moddasiga asosan “Sug‘urtalovchilar sug‘urtani 
amalga oshirish bilan bevosita bog‘liq bo‘lmagan tadbirkorlik 
faoliyati bilan shug‘ullanishlari mumkin emas. Quyidagilar bun-
dan mustasno: 
– maxsus vakolatli davlat organi belgilaydigan tartib va 
shartlardagi investitsiya faoliyati; 
– sug‘urta sohasidagi mutaxassislarning malakasini oshirish 
bilan bog‘liq faoliyat; 
– sug‘urta agenti sifatidagi sug‘urta vositachiligi. 
Yuqoridagilarga asosan sug‘urta tashkiloti O‘zbekiston Res-
publikasi Moliya vazirligi belgilab beradigan tartib va shartlarda 
investitsiya faoliyatini amalga oshiradi. O‘zbekiston Respublikasi 
Adliya vazirligidan 2008-yil 12-mayda 1806-son bilan davlat ro‘y-
xatidan o‘tkazilgan “Sug‘urtalovchilar va qayta sug‘urtalovchi-
larning to‘lov qobiliyati to‘g‘risida”gi Nizomga muvofiq sug‘urta 
tashkilotlari zaxiralarini turli obyektlarga joylashtiradilar. Sug‘urta 
tashkilotlari o‘z zaxiralarini daromadlilik, diversifikatsiya, likvid-
lik va qaytimlilik tamoyillari asosida joylashtirishlari belgilangan. 
Diversifikatsiya – bu investitsiya qilinayotgan mablag‘larni, 
ularni yoki ulardan olinadigan daromadni yo‘qotish xavfini ka-
maytirish maqsadida turli obyektlar o‘rtasida taqsimlash. 
Mablag‘larning qaytimliligi – bu investitsion riskni mumkin 
qadar kamaytirish orqali qo‘yilmalar uchun maksimal xavfsiz sha-
roitni ta’minlash. 
Mablag‘larning daromadliligi – investitsiyalardan daromad 
olish. 
Mablag‘larning likvidligi – sug‘urtalovchi o‘z majburiyat-
larini bajarishi uchun investitsiya mablag‘larining o‘z nominal 

---

147 
qiymatini saqlagan holda naqd to‘lov vositalariga tez aylana olish 
qobiliyati. 
Sug‘urtalovchilar odatda, sug‘urta zaxiralarini quyidagi ob-
yektlarga joylashtiradilar: 
– ko‘chmas mulk; 
– davlat qimmatli qog‘ozlari; 
– tijorat banklarining depozitlariga; 
– aksiyadorlik jamiyatlarining qimmatli qog‘ozlariga; 
– boshqa ishtirok etish huquqlari, boshqa qimmatliklar; 
– kassa, hisob raqamidagi mablag‘lar va boshqa ularga teng-
lashtirilgan mablag‘lar; 
– sug‘urta polisini garovga olgan holda qarz berish va bosh-
qalar. 
Mablag‘larni quyidagi obyektlarga joylashtirish taqiqlanadi: 
– sotib olish va sotish shartnomalarini tuzish, ushbu nizomda 
belgilangan sharoitlar bundan mustasno; 
– intellektual mulkka qo‘yish (dasturiy ta’minot, ma’lumotlar 
bazasi, adabiyotlar, firma nomlari va tovar belgilari bundan mus-
tasno); 
– qonunchilikda belgilangan holatlardan tashqari hollarda 
yuridik va jismoniy shaxslar bilan kredit shartnomalarini tuzish; 
Sug‘urta zaxiralarini investitsiya qilish bo‘yicha me’yorlar 
o‘rnatilgan bo‘lib, sug‘urta tashkilotlari ushbu me’yorlarga amal 
qilishlari shart. 
Sug‘urta tashkiloti tomonidan sug‘urta zaxiralari joylashtiri-
lishining hisobi umumiy tartibda amalga oshiriladi.