Mavzu: tabiatda quyosh botishidagi ranglarning moybo’yoqda ishlash uslubi kirish

I-Bob. TASVIRIY SAN’ATDA MANZARA JANRI

1. 
   Tasviriy san’atda janrlar
   

Bugungi kunda milliy manaviyatimiz rivojini tasviriy san’at namunalarisiz tasavvur etib bo’lmaydi. ,,Rangtasvir’’ fani bo’yicha tuzilgan namunaviy dastur DTS talablari asosida ishlab chiqilgan bo’lib, Respublikadagi badiy talim islohotlarini yanada chuqurlashtirish, tasviriy san’at sohasi bo’yicha malakali mutaxasis kadirlar tayyorlash borasida, ularning kasbiy xususiyatlarini rivojlantiruvchi shuningdek iqtidorli, ijotkor mutaxasis ko’nikmalarini o’zida namoyon etuvchi va shu sohaga qiziqish uyg’ata oluvchi, o’z yo’nalishini topishda, ayniqsa, badiy asarlar yaratish va asar mazmun mohiyatini yuqori darajada badiy obrazlar orqali yetkaza oladigan, malakali kadirlar tayyorlash hozirgi kundagi buyuk maqsadlarimizdan biri.²
Manzaraning rang tasviri – rang tasvir dasturining kerakli bo’limi bo’lib, rassom pedagoglarni tayyorlash jarayonida muhimdir.
Tabiat benihoya jozibali va go’zaldir. Quyosh nuri va atrof muhit cheksiz turli ranglarni hosil qiladi.
O’quv, ilmiy, ma’naviy – ma’rifiy ishlarda samaradorlikni oshirish bugungi kunning birinchi darajali vazifalaridan biridir. Hukumat tomonidan amalga oshirilayitgan kelajakniyratuvchi yoshlarining ma;naviy , jismoniy kamolotga erishishi borasidagi harakatlarida badiy talimning ahamiyat beqiyos. Badiy o’quv dargohlarida o’qitilayotgan barcha maxsus fanlarning asosi rangtasvir fani bilan bevosita bog’liqdir. Zero rang tasvir asarini ishlash jarayonida talaba perispektiva, proporsiya, rangshunoslik, chizma tasvir, kompazitsiya, ashyoda ishlash kabi bilimlarni amaliyotda egallab boradi va bu malaka haqiqiy tasvirni yaratishga mahoratini oshirishga ko’mak beradi.
Inson tabiatan rassomdir. U o’z hayotida ko’rgan, bilgan narsalarini, voqealarini boshqalar bilan baham ko’rishga, o’zi ko’rgan go’zal tabiatni, inson go’zalligini tariflashga, tafsiflashga intiladi.
Manzara tasviriy san’atning end hissiyotli janiridan biri hisoblanadi. Go’zal manzara asarlari o’zining nafosatli ta’siri bilan insonni ma’naviy boyitishga erishadi.
Ona tabiat qo’ynida bo’lish ijodiy fikirlar tug’ilishi va ruhlanishni o’zgarmas manba hisoblanadi. Rassom biror bir joyni tasvirlashda o’sha muhitni chuqur o’rganmay, tahlil etmay hayolan tasvirlasa bu ish soxta chiqib tomoshabinni jalb eta olmaydi.
Tasviriy san'ai va uning mohiyati, tur va janrlari Tasviriy san'at - eng qadimiy va keng tarqalgan san'at turlaridan biridir. Aslida san'atning turlari juda ko'p. Ular badiiy adabiyot, musiga, tasviriy sanat, teatr, kino, xoreografiya, me'morchilik, amaliy bezak kabi boshqa san'at turlari ham mavjuddir. Odatda, haqgoniy borliqni tasviriy obrazlarda, shakllarda fazoviy kengikda yoki tekislikda (qog 'oz yuzasida) aks ettiradigan san'at tasviriy san'at deb ataladi. Tasviriy san'at tushunchasi keng ma'noga ega. XIX asrgacha me'morchilik, haykaltaroshlik va rangtasvir tasviriy san'atning turlari boMib hisoblangan. Asrning oxirlarida esa grafika tasviriy san'atning eng muhim va hozir javob turlaridan biriga aylandi. So'nggi 20 yil ichida san'atning dizayn kabi turi ham o'z o'mini topdi. Tasviriy san'atning hamma turiari bir-biriga juda yaqin va ularning bir qator o'xshashliklari bor. Lekin har birining o'ziga xos tasvirlash uslublari va texnikasi mavjud.(1)
Tasviriy san’atga oid har bir asar o'zining g'oyaviy mazmuni va sujetiga ko'ra biron-bir janrda ifodalanadi. Shunga ko'ra tasviriy san'atning tarixiy, portret, harbiy, maishiy, manzara, qush va hayvonlar tasviri (anamalistik) hamda naturmort kabi janrlari mavjud(2).
Portret- san'at janri, bir shaxs yoki bir guruh odamlarning turli xil tasviri. Rassomlar tashqi, individual o'xshashliklardan tashqari portretda har-r insonni, uning ruhiy olamini etkazishga intiladilar.
Portret janriga quyidagilar kiradi: yarim uzunlikdagi portret, byust (haykaltaroshlikda), to'liq metrajli portret, guruh portreti, interyer portreti, landshaft fonida portret. Tasvirning xarakteriga ko'ra ikkita asosiy guruh ajratiladi: tantanali (to'liq metrajli portlash tasviri (otda, tik turgan yoki o'tirgan) va kamerali portretlar (yarim uzunlikdagi, büst, yelka tasviri).Tantanali portretda. , rasm odatda me'moriy yoki landshaft fonida, kamerada - ko'pincha neytral fonda beriladi.Bir tuvaldagi tasvirlar soniga ko'ra, odatdagidan tashqari, individual, qo'sh va guruhli portretlar ajralib turadi.Juftlangan portretlar. kompozitsiyasi, formati va rangi bir-biriga mos kelsa, turli tuvallarga yozilgan portretlar deyiladi.er-xotinlar portretlari.Ko'pincha portretlar butun ansambllarni - portret galereyalarini tashkil qiladi.Insonning mifologik, tarixiy ko'rinishida taqdim etilgan portreti. , teatr, adabiy yoki allegorik personaj kostyumli deyiladi.Portretlar o‘lchamiga ko‘ra ham farqlanadi, masalan, miniatyura.rassomning o‘zi haqidagi tasviri.Portret nafaqat tasvirlanayotgan shaxsning individual xususiyatlarini, balki davrni ham aks ettiradi; tasvirlangan shaxs yashagan. Rossiyada portret janri 18-asr boshidan faol rivojlana boshladi. Rokotov, Levitskiy, Borovikovskiy, Serov va boshqalar ajoyib rus portret rassomlari edi.