Mavzu: Talab va taklif elastikligi körsatkichlarining bozor holati tahlilidagi örni. Reja: Kirish
Download 0.67 Mb.
|
talab va taklif kurs iwi
Elastiklik - bir o`zgaruvchining boshqa bir o`zgaruvchi ta′siri ostida o`zgarishini o`lchaydigan o`lchov. Aniqroq qilib aytganda, biror o`zgaruvchining bir foizga o`zgarishi natijasida boshqa bir o`zgaruvchining ma′lum foiz miqdoriga o`zgarishini ko`rsatadigan ko`rsatkichdir. Bunga eng yaqqol misol sifatida narxga bog`liq talab elastikligini keltirish mumkin. Bu elastiklik tovar narxining bir foizga o`zgarishi, unga talabni necha foizga o`zgartirishini ko`rsatadi.
Bu ko`rsatkichni to`liqroq ko`rib chiqamiz. Narxga bog`liq talab elastikligini quyidagicha yozamiz: EpD ((QP%)%), (1) bu yerda Q% - Q ning foiz bo`yicha o`zgarishi; P% - P ning foiz o`zgarishi. Shuni ta′kidlash joizki, foiz o`zgarishi, o`zgaruvchining absolyut o`zgarishi emas, balki uning oldingi darajasiga nisbatan o`zgarishidir, ya′ni: Q% QQ 100%; P% PP 100% . Demak, Ep % QP QP . (2) 100
Agar talab uzluksiz funksiya sifatida, ya′ni QD f (P) ko`rinishida berilgan bo`lsa, uning elastiklik koeffitsienti quyidagi formula bo`yicha aniqlanadi: Ep QP QP f (P) QP . Narxga bog`liq talab elastikligi manfiydir, ya′ni Ep 0. Tovar narxi Q oshganda unga talab kamayadi. Shuning uchun 0 . (2) tenglamadan P kelib chiqadiki, narxga bog`liq talab elastikligi narxning tovar miqdoriga P nisbatining Q tovar birligi o`zgarishining narxdagi o`zgarishga
nisbatiga Q ko`paytirishdan hosil bo`ladigan miqdorga teng. Lekin, P Q talab egri chizig`i bo`ylab yurganda o`zgarishi yoki o`zgarmasligi P mumkin, narx va tovar miqdori esa har doim o`zgarib boradi. Demak, narxga bog`liq talab elastikligi talab chizig`ining alohida nuqtasida o`lchanadi va egri chiziq bo`yicha surilganda, u o`zgarib boradi. Real statistik ma′lumotlarga ko`ra nuqtaviy va yoysimon elastiklik koeffitsientlarini quyidagicha aniqlash mumkin. Talabning narxga bog`liq nuqtaviy elastiklik koeffitsiyentini hisoblash formulasi: EPD Q2DQDQ1D P2 P1 P1 1 Bu yerda Q1D va P1 talabning va tovar narxining boshlang`ich qiymatlari, Q2D va P2 - talabning va tovar narxining o`zgargan qiymatlari. Taklifning narxga bog`liq nuqtaviy elastiklik koeffitsiyentini hisoblash formulasi: EPS Q2SQSQ1S P2P1P1 1 Bu yerda Q1S va P1 talabning va tovar narxining boshlang`ich qiymatlari, Q2S va P2 - talabning va tovar narxining o`zgargan qiymatlari. Talabning narxga bog`liq yoysimon elastiklik koeffitsiyentini hisoblash formulasi: EPD Q2DP2QP1D1Q1D Q2D/2 P1 P2/2 Taklifing narxga bog`liq yoysimon elastiklik koeffitsiyentini hisoblash formulasi: Q2S Q1S S S ES Q1 Q2 /2 P P2 P1 P1 P2 /2 Yoysimon elastiklik hisoblanganda, Q va P larning bazis ko`rsatkichlari sifatida, ularni boshlang`ich va o`zgargan qiymatlarining o`rtachasi olinadi. Misol. Limonga bo`lgan talab 100 dona bo`lganda, bir birlik limon narxi 2100 so`m, talab 200 dona bo`lganda 1800 so`m bo`lsin. Yoysimon elastiklik koeffitsienti orqali hisoblaymiz. 4 Q1D 100; P1 2100; Q2D 200; P2 1800. 200 100
21001800/2 Demak, limon narxi bir foizga tushganda, unga talab 4,33 foizga o`sadi. Tаlаb qоnunigа аsоsаn istе′mоlchilаr nаrх аrzоnlаshuvi tа′siridа ko`prоq tоvаr хаrid qilishgа mоyil bo`lаdilаr. Аmmо, istе′mоlchilаr tаlаbining nаrх o`zgаrishigа munоsаbаti tоvаrning хususiyatigа ko`rа turlichа bo`lishi mumkin. Аyrim tоvаrlаr nаrхining o`zgаrishigа nisbаtаn istе′mоlchilаrning sеzuvchаnligi yuqоri bo`lаdi vа nаrхdаgi оzginа o`zgаrishlаr tа′siridа tоvаrgа bo`lgаn tаlаb miqdоri sеzilаrli dаrаjаdа o`zgаrаdi. Оdаtdа qimmаtbаhо buyumlаr nаrхigа nisbаtаn istе′mоlchilаr tаlаbining sеzuvchаnligi yuqоri bo`lаdi. Mаsаlаn, yеngil аvtоmоbillаr nаrхining оshishi ungа bo`lgаn tаlаbning sеzilаrli qisqаrishigа оlib kеlаdi. Bundаy tоvаrlаrgа bo`lgаn elаstik tаlаb dеyilаdi. Ikkinchi tur tоvаrlаr nаrхining o`zgаrishi ulаrgа bo`lgаn tаlаb miqdоrigа sеzilаrli tа′sir ko`rsаtmаydi. Ko`pinchа kundаlik ehtiyoj vа zаrurаt buyumlаri nаrхigа nisbаtаn istе′mоlchilаr tаlаbining sеzuvchаnligi pаst bo`lаdi. Mаsаlаn, оziq-оvqаt, dоri-dаrmоn, gugurt kаbi tоvаrlаr nаrхining o`zgаrishi ulаrgа bo`lgаn tаlаb miqdоrigа sеzilаrli tа′sir ko`rsаtmаydi. Bundаy tоvаrlаrgа bo`lgаn tаlаb nоelаstik tаlаb dеb аtаlаdi. Elastiklik koeffitsienti qiymatiga qarab talabni elastik, noelastik va birlik elastiklikka ega bo`lgan talablarga ajratish mumkin. Agar talabning narx bo`yicha elastiklik koeffitsienti ED 1 bo`lsa, talab elastik deyiladi. Agar talabning narx bo`yicha elastiklik koeffitsienti ED 1 bo`lsa, talab noelastik deyiladi. Agar talabning narx bo`yicha elastiklik koeffitsienti ED 1 bo`lsa, talab birlik elastiklikka ega deyiladi. Misol tariqasida chiziqli talab funksiyasini qaraylik: Q abP. Q Bu chiziqli funksiya uchun b bo`lib, u o`zgarmasdir. Lekin P bu chiziq o`zgarmas elastiklik koeffisientiga ega emas. 2.1-rasmdan P ko`rinib turibdiki, agar biz chiziq bo`yicha pastga qarab yursak miqdor Q kamayib boradi, natijada elastiklik miqdori ham kamayadi. a/2 a Q 1.1-rasm. Talab chizig`i bo`ylab elastiklikning o`zgarishi 5Chiziqli talab funksiyasining elastiklik koeffitsiyenti quyidagiga P teng: Ep b . Talab chizig`i narx o`qi bilan kesishganda Q 0 va Q Ep bo`ladi, Qa2 ; P 2ab da Ep b aa22b 1. Talab chizig`i tovar miqdori o`qi bilan kesishganda P 0 va Ep 0. Q - chiziqning tangens burchak yotiqligini beradi. Shu sababli, P talab chizig`i qancha tik bo`lsa, talab elastikligi shuncha kichik bo`ladi. Quyidagi 2.2 va 2.3-rasmlarda elastiklikning o`ziga xos alohida ko`rinishlari keltirilgan. P* Download 0.67 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling