Mavzu: Talab va taklif elastikligi körsatkichlarining bozor holati tahlilidagi örni. Reja: Kirish

Tоvаr zахirаsi. Tоvаr zахirаsi qаnchа ko`p bo`lsа, ungа tаlаb elаstikligi shunchа yuqоri bo`lаdi, zахirаsi kаm bo`lgаn tаqchil tоvаrlаrgа tаlаb elаstikligi unchа yuqоri emаs.

Istе′mоlchilаrning kutishlаri. Qisqа vа uzоq muddаtlаr uchun аynаn bir tоvаrgа tаlаb elаstikligi turlichа bo`lаdi. Mаsаlаn, qisqа muddаtli оrаliqdа muаyyan tоvаrning nаrхi оshgаn tаqdirdа hаm istе′mоl hаjmini birdаn qisqаrtirish qiyin. Аmmо uzоq muddаtli dаvrdа nаrх оshishi tеndеnsiyasi sаqlаnib qоlsа bu tоvаrgа tаlаb qisqаrаdi.

Misol. Talabning daromadga ko`ra chiziqli funksiyasi berilgan bo`lsin: Q^D  303R , daromad R 120 bo`lganda, talabning daromadga bog`liq elastiklik koeffitsientini aniqlang.

Chiziqli funksiyaning elastiklik koeffitsientini aniqlash formulasiga

dQ^D P 120

ko`ra yozamiz: E_D  dR  QD  3 330 1,1.

Demak, daromad bir foizga oshganda, talab miqdori 1,1% ga oshadi.

Misol. Talabning chiziqli funksiyasi Q^D  283P ko`rinishga ega. Talab miqdori Q<sup>D</sup> 16 bo`lganda, talab elastikligi koeffitsienti nechaga tengligini quyidagi tartibda aniqlaymiz, taklif Q^D 16 bo`lganda, narx darajasini aniqlaymiz, 16  283P, bundan P  4.

Endi chiziqli funksiyaning elastiklik koeffitsientini aniqlash

dQ^D P 4

formulasiga ko`ra E_D   _D  3  0,72. Demak, narx bir

dP Q 16

foizga oshsa, talab miqdori 0,75 foizga kamayadi.

Talab elastikligi narxdan tashqari, daromadga ham bog`liq. Ko`pgina tovarlarga talab, iste′molchilar daromadi oshganda oshadi. Daromad bo`yicha elastiklik, bu daromadni TR (Revenue) bir foizga o`zgarishi talab miqdorini (Q) necha foizga o`zgarishini bildiradi:

Q

ERD  TRQ  TRQ  TRQ (3).

TR

Daromadga bog`liq talab elastikligiga ko`ra tovarlar quyidagilarga bo`linadi:

Normal tovarlar, agar E_R  0 bo`lsa; yuqori kategoriyali tovarlar, agar E<sub>R</sub> 1 bo`lsa; quyi kategoriyali tovarlar, agar E_R 1 bo`lsa. ⁷