Mavzu: Tavar moddiy qiymatliklarini baholash usullari Reja: Tavar moddiy zaxiralarini baholash tartibi Tavar moddiy zaxiralarini tannarxini aniqlash usuli Tavar moddiy zaxiralarini sof sotish qiymatida hisobdan chiqarishning usullari

4-sonli “ Tavar moddiy zahiralari ” nomli milliy standartida tavar moddiy zahiralarining tannarxi,barcha sotib olish xarajatlari va manzilga yetkazib berish va tegishli holatga keltirish bilan bog’liq bo’lgan taransport tayyorlov xarajatlarini o’z ichiga oladi deb ko’rsatib o’tilgan. Tavar-moddiy zaxiralarini baholashda ularni tannarxi yoki sof sotish qiymatlari bo’yicha hisobga olish mumkin. TMZ larni hisobga olishda shu ikkala qiymatidan qaysi biri kichik bo’lsa o’sha qiymat bo’yicha hisobga olinadi. TMZlarni tannarxi yoki sof sotish qiymatlari bo’yicha hisobga olishda turli usullardan foydalanish mumkin.

Tannarxi bo’yicha baholash: -yalpi indentifikatsiya usuli; -o’rtacha hisoblagan qiymat usuli AVECO; -birinchi xarid narxlari bo’yicha baholash usuli FIFO; -oxirgi harid narxlari bo’yicha baholash busuli LIFO. Sof sotish qiymati bo’yicha : -alohida moddalar bo’yicha hisobga olish usuli; -asosiy tavar guruhlari bo’yicha hisobga olish usuli; -umumiy hajmi bo’yicha hisobga olish usuli.

Xalqaro amaliyotda materiallarni ishlab chiqarish va boshqa maqsadlarga berishda quyidagi baholarning biridan foydalaniladi:

1

• materiallarning har bir birligi uchun o’rnatilgan baholarda;

2

• o’rtacha tannarxlarda

3

• Fifo usuli bilan ( birinchi olingan materiallar tannarxi bo’yicha);

AVECO usuliga muvofiq har bir birlikning qiymati davr boshiga o’xshash birliklarning o’rtacha tortilgan qiymatidan hamda hisobot davrida sotib olingan yoki ishlab chiqarilgan o’xshash birliklarning qiymatidan aniqlanadi.Materiallar bozor bahosida ularning fizik ahvolini hisobga olgan holda sotilishi kerak.Materiallarning sotilishi shartnoma yoki boshqa hujjatlar hamda korxona rahbari yoki vakolatli shaxslaring ruxsati asosida materiallarni chetga berish yukxati yoki tavar transport yukxatlari va hisob varoq faturalari yozish yo’li bilan rasmiylashtiriladi.

FIFO usulining mohiyati quyidagicha : har bir yangitdan xarida qilingan partya materiallar uchyotda alohida partya tarzida aks ettiriladi.Ishlab chiqarishga birinchi partya bahosi bilan hisobdan chiqariladi,agar birinchi partya materiallarining miqdori talab qilingan miqdorga yetarli bo’lmasa ikkinchi partya materiallar hisobidan hisobdan chiqariladi.Shunday qilib FIFO usulini qo’llagan korxonada materiallarni hisobdan chiqarishning “ birinchi kirim –birinchi chiqim” tamoyili amal qiladi.