Mavzu: texnologiya ta’limida amalga oshiriladigan sinfdan tashqari ishlarning ta’lim
Download 0.61 Mb. Pdf ko'rish
|
EGAMOVA RAVSHANOY
|
II
BOB. BOSHLANG‘ICH SINFLARDA TEXNOLOGIYA DARSLARIDA SINFDAN TASHQARI ISHLARNI TASHKIL ETISH VA UNI O‘TKAZISHNING SHAKL VA METODLARI 2.1.Boshlang‘ich sinf texnologiya darsdlarida sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish metodikasi. Boshlang‘ich sinflarda shaxsni tarbiyalash va rivojlantirishga qaratilgan harakatlar har xil yo‘llar bilan amalga oshiriladi. Maktabdan tashqari va sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar kabi turlarga muhim rol beriladi. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar- Bu o‘qituvchi tomonidan darsdan tashqari vaqtda shaxsning ijtimoiylashuvi uchun zarur shart -sharoitlarni ta’minlaydigan har xil turdagi faoliyatni tashkil qilish. Bu o‘qituvchining tarbiyaviy ishining mustaqil yo‘nalishi bo‘lib, u sinfda tarbiyaviy ishlar bilan birgalikda olib boriladi. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlar, qoida tariqasida, fan o‘qituvchilari, homiylik qilayotgan korxonalar xodimlari, ota -onalar, shuningdek talabalar faollari tomonidan o‘tkaziladi. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar bu qismi 37 Yo‘ldoshev J. G‘. O‘quvchi ma’naviyatini shakllantirish (qo‘llanma), T., 2000. 37 bolalar, o‘smirlar va talabalargata’limva tarbiya berish tizimlari. Bu mashg‘ulotlardan bo‘sh vaqtlarida shaxsning qiziqishi va qobiliyatini rivojlantirish, uning bilimga, muloqotga, amaliy faoliyatga, sog‘lomlashtirish va sog‘lomlashtirishga bo‘lgan ehtiyojini qondirish maqsadida o‘tkaziladi. Sinfdan tashqari ishlar maktabdagi o‘quv jarayoni, yashash joyidagi tarbiyaviy ishlar bilan chambarchas bog‘liq va asosan maktabdan tashqari muassasalar tomonidan olib boriladi. Sinfdan tashqari va sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar o‘z maqsadlari, vazifalari, mazmuni va metodikasi bilan ajralib turadi. Pedagogikaning bir qancha turlari mavjud tamoyillar sinfdan tashqari va darsdan tashqari tarbiyaviy ishlarni olib borish. Prinsip ixtiyoriylik darsdan tashqari va darsdan tashqari ishlar o‘quvchilarning o‘zlarini qiziqtirgan faoliyat turini tanlashi bilan ta'minlanadi. Bu darsdan tashqari mashg‘ulotlar, to‘garaklar, bo‘limlar va sinfdan tashqari ishlarning boshqa shakllariga, shuningdek, maktabdan tashqari ta’lim muassasalariga yozilishga tegishli. Prinsip ommaviy e'tibor to‘garaklar, uyushmalar va ta’lim faoliyatining boshqa shakllari ishining mazmuni ijtimoiy ahamiyatga ega bo‘ladi, mamlakat taraqqiyotining dolzarb vazifalariga javob beradi, zamonaviy fan, texnika, madaniyat, san'at yutuqlari bilan bog‘liq bo‘ladi deb taxmin qiladi. Prinsip tashabbuslar va havaskorlar chiqishlari tarbiyaviy ish jarayonida o‘quvchilarning o‘z xohish - istaklari, ularning tashabbuskor takliflari va harakatlari to‘liq hisobga olinishini talab qiladi, shuning uchun darsdan tashqari va darsdan tashqari mashg‘ulotlarni o‘tkazishda har bir o‘quvchi ma'lum bir faoliyat turini bajaradi. Prinsip faoliyatning o‘ynoqi shakllari, romantik simvolizm, o‘yin -kulgi va hissiy vaziyatlardan foydalanish o‘yin texnikasiga ehtiyoj yuqori bo‘lgan boshlang‘ich va o‘rta maktab yoshidagi bolalar bilan ishlashda alohida ahamiyatga ega. Prinsip yosh va individual xususiyatlarni hisobga olgan holda ishtirokchilar darsdan tashqari va darsdan tashqari mashg‘ulotlarning mazmuni, shakllari, amalga oshirish usullari, o‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasidagi munosabatlar xarakterida namoyon bo‘ladi. 38 38 Pedagogika. / A.Q.Munavvarovning umumiy taxriri ostida.T.:O’qituvchi, 1996, -200 b. 38 Sinfdan tashqari va darsdan tashqari ta’lim faoliyatini tashkil etishning xilma - xil shakllari orasida boshqalarga qaraganda tez -tez ishlatiladi: Bolalar asosan har qanday fan bo‘yicha bilim oladigan va tegishli ko‘nikma va ko‘nikmalarni shakllantiradigan to‘garaklar; Qiziqishlar bo‘yicha bolalar klublari uyushmalari, ularning o‘ziga xos xususiyatlari-bu o‘zini o‘zi boshqarish organlarining mavjudligi, o‘z ramzlari va atributlari, jamoaviy ijodiy faoliyat, turli avlod vakillarining muloqotlari va boshqalar. Bolalar ta’lim birlashmalarining murakkab shakllari - studiyalar, ustaxonalar, laboratoriyalar, maktablar, ular erta ijodiy qobiliyatni aniqlash, bolalar qobiliyatini rivojlantirish, bir yoki bir nechta fanlarni chuqur o‘rganishni, bolalar ijodiy mahsulotining yuqori sifatini ta'minlash imkonini beradi. Sinfdan tashqari va darsdan tashqari tarbiyaviy ishlarda asosiy faoliyat usullariga quyidagilar kiradi. a)axborot berish usullari (ma'ruzalar, hikoyalar, suhbatlar, munozaralar, “davra suhbatlari”o‘tkazish va boshqalar); b)vizual illyustratsiya va namoyish usullari (plakatlar, ko‘rgazmali qurollar, filmlar, rasmlar, chizmalar va boshqalarni ko‘rsatish); v)amaliy faoliyat usullari (mehnat topshiriqlarini bajarish, modellar, asboblar tayyorlash bo‘yicha topshiriqlar); d)ijodiy faoliyatni rag‘batlantirish usullari (rag‘batlantirish, muvaffaqiyatga erishish vaziyatlarini yaratish, kamchiliklarni tanqid qilish va boshqalar); e)bolalarni tarbiyalash samaradorligini kuzatish usullari (kuzatish, nazorat suhbatlari o‘tkazish, so‘rovnomalar, o‘z faoliyati doirasidagi doiradagi insholar). Sinfdan tashqari va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarga quyidagi talablar qo‘yiladi: - maktabningta’limfaoliyati bilan organik aloqasi; - harakatlarni maktab, oila, jamoaning tarbiyaviy ishlari bilan muvofiqlashtirish, to‘garaklarga va bo‘limlarga yozilish ixtiyoriyligi sharti bilan bolalarni ommaviy qamrab olish, bolalarning ijodiy faoliyat tabiatini erkin tanlashi, tarbiyaviy ishlarning ommaviy, guruhli va individual shakllarining kombinatsiyasi,ta’limusullarining kombinatsiyasi, bolalar faoliyatini tashkil etish, faol ijodiy faoliyatni rag‘batlantirish va tarbiyaviy ishlarning samaradorligini kuzatish. 39 Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar - bu o‘qituvchi tomonidan maktabdan tashqari vaqtlarda bolaning shaxsini sotsializatsiya qilish uchun zarur shart -sharoitlarni ta'minlaydigan har xil turdagi mashg‘ulotlarni tashkil etish. Avvalo, maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlarning maktab pedagogik jarayonidagi o‘rnini aniqlash kerak. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar - bu har xil faoliyat turlarining kombinatsiyasi va bolaga tarbiyaviy ta'sir ko‘rsatishning keng imkoniyatlariga ega. Keling, bu imkoniyatlarni ko‘rib chiqaylik . Birinchidan , darsdan tashqari har xil mashg‘ulotlar bolaning individual qobiliyatlarini yanada ko‘p qirrali ochilishiga yordam beradi, ularni har doim darsda ko‘rib chiqish mumkin emas. Moskva yaqinidagi maktablardan birining birinchi sinfida, Yangi yil chiroqidan bir necha daqiqa oldin, u yomonlashib ketgani ma'lum bo‘ldi. O‘qituvchi yordam so‘radi. U o‘rta maktab o‘quvchisi bilan qaytib kelganida, gulchambar allaqachon ishlagan, chunki uni 1 -sinf o‘quvchisi ta'mirlagan - tartibsiz, beparvo, aqlli, lekin Kiryushaning darslarida bezovtalanmagan. Shunday qilib, o‘qituvchi bolaning elektrotexnikaga bo‘lgan qiziqishini bilib oldi va kelajakda uning texnik qobiliyatini rivojlantirishga imkon beradigan vaziyatlarni yaratdi. Bu sinfda, lekin o‘qishning ikkinchi yilida “deyarli muvaffaqiyatsiz bo‘lgan talaba” Tanya K. barchani hayratda qoldirdi. O‘rmon xo‘jaligida ishlayotganda, Rojdestvo daraxti ekayotganda, u shu qadar epchil, tez va chiroyli ishladiki, u ko‘plab bolalarni ortda qoldirdi. o‘rta va katta sinflar, va unga “taniqli dangasa” sifatida qarash imkonsiz bo‘lib qoldi. Maktab tajribangizdan shunga o‘xshash misollarni o‘ylab ko‘ring, shunda ko‘rasizki, darsdan tashqari mashg‘ulotlar bolani o‘quvchi sifatida qabul qilishda stereotiplarni engishga yordam beradi. Bundan tashqari, har xil turdagi mashg‘ulotlar bolaning o‘zini o‘zi anglashiga, o‘z-o‘zini hurmat qilishiga, o‘ziga bo‘lgan ishonchini oshirishga, ya'ni o‘zini ijobiy idrok qilishga yordam beradi. Ikkinchidan , sinfdan tashqari ishlarning har xil turlariga kiritish bolaning shaxsiy tajribasini, uning inson faoliyatining xilma -xilligi haqidagi bilimlarini boyitadi, bola zarur amaliy ko‘nikma va ko‘nikmalarga ega bo‘ladi. Masalan, “maxfiy ustaxonada”, maktabdan keyin ikkinchi sinf o‘quvchilari o‘qituvchi bilan birgalikda “kinder-syurprizlar” dan, plastik butilkalardan turli xil 40 suvenirlar yasaydilar va “Biz tashrif buyuramiz” darsida. sovg‘alar berishni, boshqalarga g‘amxo‘rlik qilishni va boshqalarni o‘rganing.Uchinchidan , sinfdan tashqari har xil tarbiyaviy ishlar bolalarning qiziqishini rivojlantirishga yordam beradi har xil turlari faoliyat, ishlab chiqarish, ijtimoiy ma'qullangan tadbirlarda faol ishtirok etish istagi. Agar bolada ishlashga bo‘lgan qiziqish barqaror bo‘lsa, u amaliy vazifalar bilan muvaffaqiyatli bajarilishini ta'minlasa, u o‘z faoliyatini mustaqil ravishda tashkil qila oladi. Bu, ayniqsa, bolalar o‘zlarini bo‘sh vaqtlarida qanday band qilishni bilishmasa, to‘g‘rivaqt, buning natijasida bolalar jinoyatchiligi, fohishalik, giyohvandlik va ichkilikbozlik ko‘paymoqda. Turli sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar yaxshi yo‘lga qo‘yilgan maktablarda “qiyin” bolalar kamligi va jamiyatga “o‘sish” darajasi yuqori bo‘lganligi seziladi. Sinfdan tashqari ishlar maktabda olib boriladigan tarbiyaviy ishning ajralmas qismi bo‘lgani uchun, u ta'limning umumiy maqsadiga - bolaning jamiyatda yashash uchun zarur bo‘lgan ijtimoiy tajribani o‘zlashtirishiga va jamiyat tomonidan qabul qilingan qadriyatlar tizimini shakllantirishga qaratilgan. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishning o‘ziga xosligi quyidagi vazifalar darajasida namoyon bo‘ladi: 1.Bolada ijobiy “men-kontseptsiya”ni shakllantirish, bu uchta omil bilan tavsiflanadi: a) unga boshqa odamlarning xayrixoh munosabatiga ishonch; b) u yoki bu turdagi faoliyatni muvaffaqiyatli o‘zlashtirganiga ishonch; c) o‘zini qadrlash hissi. Ijobiy “men-kontseptsiya” bolaning o‘ziga bo‘lgan ijobiy munosabatini va o‘zini o‘zi qadrlashining ob'ektivligini tavsiflaydi. Bu bolaning individualligini yanada rivojlantirish uchun asosdir. “Qiyin” bolalar o‘zlarini salbiy tasavvurga ega bo‘lishadi. Tarbiyachi bu e'tiqodni kuchaytirishi yoki o‘zgartirishi mumkin.o‘zingiz va qobiliyatingiz haqida ijobiy tasavvurga ega bo‘ling.ta’limfaoliyatida ko‘p sabablarga ko‘ra (uning bola uchun murakkabligi, katta raqam sinfdagi bolalar, o‘qituvchining kasbiy mahoratining etarli emasligi va boshqalar) har doim ham har bir bolada ijobiy “I-kontseptsiya” ni shakllantirish mumkin emas. Sinfdan tashqari ishlar o‘quv jarayonining cheklanishlarini bartaraf etish va bolaning o‘zi haqida ijobiy tasavvurini shakllantirish imkoniyatini beradi. 41 Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarning vazifalari.Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishning maqsadi va vazifalari yaxlit pedagogik jarayon - o‘qitish, tarbiyalash va rivojlantirish vazifalariga o‘ziga xos xususiyat beradi. O‘qitish funktsiyasi, masalan, o‘quv faoliyatidagi kabi ustuvorlikka ega emas. Sinfdan tashqari ishlarda u tarbiyaviy va rivojlanish vazifalarini yanada samarali amalga oshirish uchun yordamchi rolini o‘ynaydi.Ta'lim funktsiyasiSinfdan tashqari ishlar ilmiy bilimlar,ta’limko‘nikmalari va malakalari tizimini shakllantirishdan iborat emas, balkibolalarga muayyan xatti - harakatlar ko‘nikmalarini, jamoaviy hayotni, muloqot qilish ko‘nikmalarini o‘rgatish va boshqalar. Sinfdan tashqari ishlarning rivojlanish vazifasi - bu yashirin qobiliyatlarni aniqlash, moyillikni rivojlantirish, bolaning qiziqishlari. Bola nimanidir qiziqtirayotganini payqab, o‘qituvchi bu masala bo‘yicha qo‘shimcha qiziqarli ma'lumotlarni berishi, adabiyotlarni taklif qilishi, o‘quvchining qiziqishi bo‘yicha ko‘rsatmalar berishi, o‘quvchining bolalar roziligini olishi uchun sharoit yaratishi mumkin. Bu masala bo‘yicha o‘z vakolatlari uchun kollektiv, ya'ni o‘qituvchi bolaga yangi imkoniyatlar ochadi va shu bilan uning manfaatlarini mustahkamlaydi. Maxsus mashg‘ulotlarni tayyorlashda sinfdan tashqari mashg‘ulotlarning vazifalari haqidagi ma'lumotlardan qanday foydalanish mumkin? Ijobiy natijalarga erishish uchun maqsadni shakllantirish kerak. Sinfdan tashqari ishlarning maqsadi, vazifalari, funktsiyalari uning mazmunini tanlashga ta'sir qiladi. Sinfdan tashqari ishlar mazmunining o‘ziga xosligi quyidagilar bilan tavsiflanadi: - birinchi navbatda, axborotdan ko‘ra hissiy tomonning ustunligi (tarbiyaviy ta’sirchan ta'sir uchun, ongga emas, aksincha, his -tuyg‘ular orqali bolaning his -tuyg‘ulariga, uning tajribalariga murojaat qilish kerak); - ikkinchidan, darsdan tashqari mashg‘ulotlar mazmunida bilimning amaliy tomoni hal qiluvchi ahamiyatga ega, ya'ni. sinfdan tashqari ishlarning mazmuni turli ko‘nikma va malakalarni oshirishga qaratilgan. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarda ta’lim ko‘nikmalari takomillashadi (“Qiziqarli ABC”, “Qiziqarli matematika” va boshqalar), ma'lumot qidirish, turli sinfdan tashqari mashg‘ulotlarni tashkil qilishda mustaqil ish qilish ko‘nikmalari (“Ertaklar oqshomi”, viktorina “Mening sevimlilarim) shahar “), 42 kommunikativ (“ hamjamiyat “) ko‘nikmalari, hamkorlik qilish qobiliyati (jamoaviy ish, KVN, sport, rolli kampaniyalar, o‘yinlar); axloqiy me'yorlarga rioya qilish qobiliyati (kundalik muloqot, “Odob va biz”, “Yo‘l belgilari mamlakatiga sayohat” va boshqalar). 39 Mehnat faoliyati darsdan tashqari ishlarda u har xil turdagi mehnat mazmunini aks ettiradi: uy, qo‘l, ijtimoiy foydali, xizmat. O‘qituvchi uchun darsdan tashqari ishlarda mehnat faoliyatini tashkil etish muayyan qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi, lekin uning harakatlari maktab o‘quvchilarining har xil tizimli mehnat faoliyati beradigan tarbiyaviy natijaga arziydi. Bu natija ishga bo‘lgan ehtiyojda, o‘zini egallash qobiliyatida namoyon bo‘ladi. Tirishqoqlik, mehnat ko‘nikmalari va ko‘nikmalari Santa Klaus ustaxonasida, “Igna va ip”, “Shpuntik va vint”, “Knijka shifoxonasi” to‘garaklarida, sinfning ta'mirlash ustaxonasida, bayram kunining muntazam o‘tkazilishi bilan shakllanadi. Tozalik. Sinfdan tashqari ishlarda siz dars uchun ko‘rgazmali qurollar, o‘yinlar, homiylik ishlarini, o‘z shahringizni obodonlashtirish bo‘yicha ishlarni va boshqalarni tashkil qilishingiz mumkin. Ijodiy faoliyat moyilliklarni, bolalarning qiziqishlarini rivojlantirish, ularning ijodiy salohiyatini ochib berishni o‘z ichiga oladi. Ijodiy faoliyat kontsertlar, qo‘shiqlar tanlovi, qori, rasm chizish va boshqalar, teatr, dizayn klubi kabi shakllarda namoyon bo‘ladi. Yuqoridagi tadbirlardan oldin, vazifalardan biri maktab o‘quvchilarining dunyoqarashining axloqiy, hissiy va irodaviy komponentlarini shakllantirish vazifasidir. Axloqiy soha axloqiy tushunchalar bilan tanishish va qabul qilish va xulq -atvor me'yorlarini ishlab chiqish orqali shakllanadi: suhbatlarda, tortishuvlarda, o‘yin faoliyatida va boshqa shakllarda. Maktab o‘quvchilari dunyoqarashining eng muhim tarkibiy qismlari iqtisodiy, ekologik qarashlar va e'tiqodlardir. agar maktabda o‘qishning ustuvorligi bo‘lsa, u holda sinfdan tashqari tarbiyaviy ishda kognitiv jihat ustun bo‘lishi mumkin. Sinfdan tashqari ishlarning juda ko‘p turlari mavjud. Bu xilma -xillik ularni tasniflashda qiyinchiliklar tug‘diradi, shuning uchun yagona tasnif yo‘q. Tasniflash 39 Mo‘minova, .Jo‘rayev.A. Sinf rahbari - sinf tarbiyaviy soatlar tashkilotchisi – “O‘qituvchi”. NMIU. T.: 2012 y, 150 b. 43 ta'sir ob'ekti (individual, guruh, ommaviy shakllar) va ta'limning yo‘nalishlari, vazifalari (estetik, jismoniy, axloqiy, aqliy, mehnat, ekologik, iqtisodiy) bo‘yicha taklif qilinadi. Maktabda darsdan tashqari ishlarning ayrim shakllarining o‘ziga xos xususiyati shundaki, ular bolalar muhitida adabiyotdan olingan “Timurovning ishi, homiyligi” yoki televizordan olingan shakllardan foydalanadilar: KVN, “Nima? Qaerda? Qachon?”, “O‘ylang. ohang“,”Mo‘jizalar maydoni“,”Ogonyok“va boshqalar. Biroq, o‘ylanmagan holda teledasturlar va musobaqalarni sinfdan tashqari ish shakllariga o‘tkazish ta’lim ishlarining sifatini pasaytirishi mumkin. Masalan, “Bir qarashda sevish” o‘yini sherigiga bo‘lgan jinsiy qiziqishga asoslangan va bolalarda shahvoniylikning erta rivojlanishiga hissa qo‘shishi mumkin. Shunga o‘xshashxavf “Miss“ go‘zallik tanlovlarida yashiringan, bu erda tashqi ko‘rinishi nufuzli to‘plam bo‘lib xizmat qiladi, shuning uchun bunday tanlovlar ba'zi bolalarda past darajadagi kompleksni keltirib chiqarishi va “o‘z-o‘zini tushunishning” ijobiy shakllanishiga salbiy ta'sir ko‘rsatishi mumkin. Shunday qilib, sinfdan tashqari tarbiyaviy ishning mohiyatini uning imkoniyatlari, maqsadlari, vazifalari, mazmuni, shakllari, usullari va vositalari orqali ko‘rib chiqib, uning xususiyatlarini aniqlashimiz mumkin: 1.Sinfdan tashqari ishlar - bu bolalarning har xil turdagi faoliyatining kombinatsiyasi bo‘lib, ularning tashkil etilishi ta’lim jarayonida amalga oshiriladigan tarbiyaviy ta'sir bilan birgalikda bolaning shaxsiy fazilatlarini shakllantiradi. 2.Vaqtni kechiktirish. Sinfdan tashqari ishlar - bu, birinchi navbatda, katta va kichik masalalarning kombinatsiyasi bo‘lib, natijalari o‘z vaqtida kechiktiriladi, har doim ham o‘qituvchi kuzatmaydi. 3.Qattiq qoidalarning yo‘qligi. O‘qituvchi tarkibni, shakllarni, vositalarni, usullarni tanlash erkinligiga ega darsdan ko‘ra darsdan tashqari tarbiyaviy ishlar. Bir tomondan, bu o‘z qarashlari va e'tiqodlariga muvofiq harakat qilish imkonini beradi. Boshqa tomondan, o‘qituvchining tanlov uchun shaxsiy javobgarligi oshib bormoqda. 44 Bundan tashqari, qat’iy qoidalarning yo‘qligi o‘qituvchidan tashabbus ko‘rsatishni talab qiladi. 40 Bolalarda hamkorlik, jamoaviy o'zaro ta'sir o'tkazish ko'nikmalarini shakllantirish. Erta ijtimoiy moslashish uchun bola nafaqat o'ziga, balki boshqa odamlarga ham ijobiy munosabatda bo'lishi kerak. Agar ijobiy "men-kontseptsiya" ga ega bo'lgan bola do'stlar bilan muzokara olib borish, vazifalarni taqsimlash, boshqa odamlarning manfaatlari va istaklarini inobatga olish, birgalikdagi harakatlarni bajarish, zarur yordam ko'rsatish, nizolarni ijobiy hal etish, munosabatlarni hurmat qilish qobiliyatini shakllantirgan bo'lsa. boshqalarning fikri va boshqalar, keyin uning kattalar ish faoliyati muvaffaqiyatli bo'ladi. To'liq ijobiy “o'z-o'zini anglash” faqat jamoaviy o‘zaro ta'sirda shakllanadi. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlarga qo‘yiladigan talablar.Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarning xususiyatlaridan kelib chiqib, unga qo‘yiladigan talablarni nomlaylik. 1.Sinfdan tashqari ishlarni tashkil qilish va o‘tkazishda maqsadni belgilash majburiydir. Maqsadning yo‘qligi o‘qituvchi va bolalar o‘rtasidagi munosabatlarni buzadigan formalizmni keltirib chiqaradi, natijada ta’lim samaradorligi nolga teng bo‘lishi yoki salbiy natijalarga olib kelishi mumkin. 2.Ishni boshlashdan oldin kutilgan natijalarni aniqlash kerak. Bu vazifalarni umumiy maqsadga - bolaning ijtimoiy tajribasini o‘zlashtirishiga va ijobiy qadriyatlar tizimini shakllantirishga hissa qo‘shadigan tarzda shakllantirishga yordam beradi. 3. Tarbiyaviy darsdan tashqari ishlarda har bir bolada eng yaxshilariga tayanib, optimistik yondashuv zarur. 41 Tarbiyaviy ish natijalari kechikkanligi uchun o‘qituvchi har doim ijobiy umumiy natijaga erishish imkoniyatiga ega. Agar bola o‘qituvchining yordami bilan o‘ziga 40 Mavlonova.R, Normurodova.B, Rahmonqulova.N, “Tarbiyaviyishlarmetodikasi’ o'quvqo'llanma, O'zbekistonRespublikasiOliyvao'rtamaxsusta'limvazirligi, Toshkent: “Tib kitob” nashriyoti, 2010. 216 bet 41 Mo‘minova, .Jo‘rayev.A. Sinf rahbari - sinf tarbiyaviy soatlar tashkilotchisi – “O‘qituvchi”. NMIU. T.: 2012 y, 150 b. 45 ishonsa va yaxshiroq bo‘lishni xohlasa, bu mumkin bo‘ladi. Tashkilotchi-o‘qituvchi yuqori shaxsiy fazilatlarga ega bo‘lishi kerak.Sinfdan tashqari ishlarda o‘qituvchining bolalar bilan aloqasining o‘rni katta, uni o‘rnatish o‘qituvchining muayyan shaxsiy fazilatlarisiz mumkin emas. Sinfdan tashqari ishlarda bolalar o‘qituvchini birinchi navbatda shaxs sifatida baholaydilar va yolg‘onni, ikki tomonlama axloqni, odamlarga qiziqishning yo‘qligini hech qachon kechirmaydilar. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarni tashkil qilishda o‘qituvchi doimiy ijodiy izlanishda bo‘lishi, sinfdagi mavjud vaziyatga mos keladigan yangi shakllarni tanlashi va yaratishi kerak. O‘qituvchining ijodkorligi darsdan tashqari samarali ishlashning asosiy shartidir. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarni tashkil etish.Bu talablar amalda bajarilishi uchun biz darsdan tashqari ishlarni tashkil etishning ma'lum bir ketma -ketligini taklif qilamiz. U ham individual, ham ommaviy ishlarda ishlatilishi ta’limvazifalarini o‘rganish va shakllantirish.Bu bosqich maktab o‘quvchilari va sinf jamoasining tarbiyaviy ta`sirchanlik xususiyatlarini o‘rganishga va sinfda ishlab chiqilgan vaziyatlar uchun eng dolzarbta’limvazifalarini aniqlashga qaratilgan. Maqsadi - bu pedagogik voqelikni ob'ektiv baholash, uning ijobiy tomonlarini va nimalarni o‘zgartirish, shakllantirish va eng muhim vazifalarni tanlashni aniqlashdan iborat. O‘qitish allaqachon ma'lum bo‘lgan pedagogik tadqiqot usullari yordamida olib boriladi, ularning orasida etakchi o‘rinni kuzatish egallaydi. Kuzatish orqali o‘qituvchi bola va jamoa haqida ma'lumot to‘playdi. Axborotli usul - bu nafaqat bola va sinf bilan, balki sinfda ishlaydigan ota - onalar, o‘qituvchilar bilan suhbat; Maktab psixologi bilan suhbat alohida ahamiyat kasb etadi, u nafaqat o‘qituvchining fikrlarini kengaytiradi, balki professional tavsiyalar beradi. Shaxsiy ishda bola faoliyatining mahsulotlarini o‘rganish katta ahamiyatga ega: chizmalar, qo‘l san'atlari, she'rlar, hikoyalar va boshqalar. Jamoani o‘rganishda sotsiometriya usuli informatsion bo‘lib, uning yordamida o‘qituvchi eng mashhur va mashhur bo‘lmagan bolalar, kichik guruhlarning mavjudligi, ular o‘rtasidagi munosabatlarning tabiati haqida bilib oladi. Simulyatsiya yaqinlashib kelayotgan darsdan tashqari tarbiyaviy ish - bu o‘qituvchi o‘z tasavvurida ma'lum bir shakldagi tasvirni yaratadi. 46 Modelning amaliy qo‘llanilishi rejalashtirilgan tarbiyaviy ishlarni haqiqiy pedagogik jarayonda amalga oshirishga qaratilgan. Bajarilgan ishlarning tahlili modelni haqiqiy amalga oshirish bilan solishtirish, muvaffaqiyatli va muammoli daqiqalarni, ularning sabablari va oqibatlarini aniqlashga qaratilgan. Keyingi tarbiyaviy ish uchun vazifani belgilash elementi juda muhimdir. Bu bosqich o‘quv vazifalari, mazmuni, shakllari va keyingi darsdan tashqari ishlarni rejalashtirish uchun juda muhimdir. Sinfdan tashqari individual ish shakllari Shaxsiy sinfdan tashqari tarbiyaviy ishda umumiy maqsad - shaxsning har tomonlama rivojlanishi uchun pedagogik shart -sharoitlarni ta'minlash - bolada ijobiy “men -kontseptsiya” ni shakllantirish va uning shaxsiyatining turli tomonlarini, individual salohiyatini rivojlantirish orqali erishiladi. Shaxsiy ishning mohiyati bolaning ijtimoiylashuvida, uning o‘zini takomillashtirishga, o‘z-o‘zini tarbiyalashga bo‘lgan ehtiyojining shakllanishida yotadi. Shaxsiy ishning samaradorligi nafaqat maqsadga muvofiq shaklni aniq tanlashga, balki bolani muayyan faoliyat turiga qo‘shilishiga ham bog‘liq. Aslida, individual ish tanbeh, izoh, tanqidga aylanganda, vaziyat kam emas. Bola bilan individual ish kuzatuvchidan, xushmuomalalikdan, ehtiyotkorlikni va o‘qituvchidan o‘ychanlikni talab qiladi. Uning samaradorligining asosiy sharti - o‘qituvchi bilan bola o‘rtasida aloqa o‘rnatish, unga quyidagi shartlar bajarilgan taqdirda erishish mumkin. Bolani to‘liq qabul qilish, ya'ni uning his -tuyg‘ulari, tajribalari, istaklari. Tuyg‘ular kuchi nuqtai nazaridan, bolalarning his -tuyg‘ulari kattalarnikidan kam emas, bundan tashqari, yosh xususiyatlariga ko‘ra - shaxsiy tajribaning yo‘qligi, irodaning zaifligi, his - tuyg‘ularning aqlga nisbatan ustunligi - bolaning tajribasi o‘ziga xos keskinlikka ega bo‘ladi. va uning kelgusi taqdiriga katta ta'sir ko‘rsatadi. 42 Shuning uchun o‘qituvchi bolani tushunishini va qabul qilishini ko‘rsatishi juda muhimdir. Bu umuman o‘qituvchi bolaning harakatlari va harakatlarini ajratadi degani emas. Qabul qilish rozi bo‘lishni anglatmaydi. Tanlash erkinligi o‘qituvchi qarmoq bilan yoki yolg‘on bilan ma'lum natijaga erishmasligi kerak.Agar bola 42 Karimova V. “Psixologiya” T., “O’qituvchi” 2001 y, 250 b. 47 o'qituvchining yordami bilan o'ziga ishonsa va yaxshiroq bo'lishni xohlasa, bu mumkin bo'ladi. Tashkilotchi-o'qituvchi yuqori shaxsiy fazilatlarga ega bo'lishi kerak.Sinfdan tashqari ishlarda o'qituvchining bolalar bilan aloqasining o'rni katta, uni o'rnatish o'qituvchining muayyan shaxsiy fazilatlarisiz mumkin emas. Download 0.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|