Mavzu: Teylor nazariyasining mohiyati va hozirgi amaliyotga tadbig'i

ILXKM-90 ABDUQAXXOROV ABDURASUL 2-variant

Mavzu: Teylor nazariyasining mohiyati va hozirgi amaliyotga tadbig'i
Reja:
1. Ilmiy boshqaruv nazariyasi bilan tanishuv
2. Ilmiy boshqaruv nazariyasining yuksalishi
3. Ilmiy boshqaruv nazariyasining 4 tamoyili
4. Teylorning nazariyasiga nisbatan tanqidlar
5. Teylordan keyingi dunyoda ilmiy boshqaruv nazariyasi

Ilmiy boshqaruv nazariyasiga kirish
Frederick Winslow Taylor universal qonunlar hukumat rivojiga olib boradi deb hisoblagan. Shuningdek, u bu qonunlarga insonlar ta'sir ko'rsatmasligi zarur degan fikrda bo'lgan.
Teylor nazariyasi ilmiy tadqiqot sifatida tan olingan. U uni kimyogarlar va botaniklar qo'llagan usullar bilan o'xshash ishlab chiqdi. Uning tadqiqotida kuzatish, ratsionallik, mantiq, sintez, tahlil kabi usullardan foydalaniladi.
Teylor davridagi ilmiy boshqaruv evolyutsiyasi 1900-yillar uchun ba'zi radikal g'oyalarni yaratdi. Ulardan ba'zilari xodimlarni o'qitish va samaradorlikni oshirish uchun standartlashtirilgan jarayonlarni amalga oshirishni o'z ichiga oladi.
O'qishni davom ettirar ekansiz, Teylorning ishchilarga qarshi g'oyalari qanchalik ko'pligidan dahshatga tushishingiz mumkin. Biroq, biz hozirda professionallik deb ataladigan narsani yaratganligi uchun bu shaxsga hurmat ko'rsatishimiz kerak.

Ilmiy boshqaruv nazariyasining yuksalishi
Sanoat inqilobi¹dan oldingi davrda odamlar ko'pchilik korxonalarni kichik miqyosda boshqargan. Ularda uch-to'rt kishi kundalik yumushlarni olib yurardi. Ishga kelganda, do‘kon rahbariyati o‘z xodimlarining yonida mehnat qildi. Ular ishni yaqindan boshqargan.
Sanoat inqilobi nihoyat Qo'shma Shtatlarga kelganida, u ish joyining dinamikasini o'zgartirdi. Zavod egasi, zavod rahbari va ishchilar o'rtasidagi yangi munosabatlar yaqin emas edi.
Zamindagi ish beruvchilar ish jarayonini nazorat qilishdi. Ular faqat ishdan bo'shatilmaslik uchun kuch sarflashdi. Yalang'och minimal darajadan yaxshiroq ishlash uchun hech qanday rag'bat yo'q edi.
Teylor muhandis-mexanik bo'lib, uning qiziqishi mexanik sexlar va fabrikalarda bajarilgan ishlar turiga qaratilgan edi. U ishchilar zavod egalari ish joyida sodir bo'layotgan voqealar haqida kam narsa bilishlarini tushunishlarini kuzatdi.
Teylor uning tizimi mehnat unumdorligini oshirishi mumkinligiga ishondi. Unga ishlash uchun rag'batlantirish kerak edi - bu pul edi.
Keyin u ishchilarga bajarilgan ish hajmiga qarab maosh olishni taklif qildi. Har bir ishchining bajarishi kerak bo'lgan maqsadlari bor edi. Agar ular yo'q bo'lsa, demak ular ishlashga loyiq emas edilar.
Teylor rahbariyat va ishchilar kompaniya maqsadlariga erishish uchun birgalikda ishlashlari kerakligini ta'kidladi. U menejerning asosiy roli xodimlarni rejalashtirish va o'qitish bo'lishi kerak degan g'oyaning kashshofi edi.
Teylor 1909 yilda o'zining "Ilmiy boshqaruv tamoyillari" kitobini nashr etdi. Hozirgacha o'qilayotgan kitobda u quyidagilarni taklif qildi:
• Ishlar soddalashtirilgan va optimallashtirilgan bo'lsa, unumdorlik oshadi;
• Ishchilarni ularning malaka darajasiga mos keladigan ishga moslashtiring va keyin ularni bu ishni muayyan tarzda bajarishga o'rgating;
• Ishni kichik qismlarga ajrating va qaysi biri samaraliroq ekanligini aniqlash uchun har bir segmentga vaqt ajrating.
Boshqaruv nazariyotchilari Frank va Lillian Gilbret boshqa nazariyalar bilan chiqdilar. Ularning g'oyasi ishchilarning harakatlarini o'rganish uchun suratga olish edi. Ushbu kontseptsiya Motion Study-ni tug'dirdi. Ularning g'oyalari biz hozir vaqt va harakat tadqiqotlari deb biladigan narsaga aylandi.