Mavzu: tolali optika mundarija kirish i-bob optik tola haqida nazariya

II-BOB Nur tola optokasi va uning turlari
2.1.Nur tola optikasi va qo‘llanilishi
Optik tolalar ortidagi yorug‘likni boshqarish tamoyili birinchi marta 1840 yillarda Daniel Kolodon va Jakues Babin tomonidan namoyish etilgan bo‘lib, o‘n yildan keyin irlandiyalik ixtirochi Jon Tindall ommaviy ko‘rgazmalarni taqdim etdi.1 Stomatologiya paytida yaqin ichki yoritish kabi amaliy qo‘llanmalar yigirmanchi asrning boshlarida paydo bo‘ldi. Tasvirlarni naychalar orqali uzatish 1920-yillarda radio eksperimentatori Klarensens Xansell va televizion kashshof Jon Leni Berd tomonidan mustaqil ravishda namoyish etildi. Ushbu printsip birinchi navbatda keyingi o‘n yillikda Geynrix Lamm tomonidan ichki tibbiy ko‘riklarda ishlatilgan. Keyinchalik mos keladigan sinishi indeksini taqdim etish uchun shisha tolali shaffof qoplama bilan qoplangan zamonaviy optik tolalar 1950 yillarda paydo bo‘lgan. Optik tolalar 70-yillarning oxirlarida aloqada foydalanish uchun amaliy bo‘lib qoldi, chunki eskirish etarlicha kamaygan; O‘shandan beri optik tolalarning eskirish va tarqalish xususiyatlarini yaxshilash bo‘yicha bir qator texnik yutuqlarga erishildi (ya’ni signallar uzoqroq yurishga va ko‘proq ma’lumot olib yurishga imkon beradi) va tolali aloqa tizimlarining narxini pasaytirish. 1952 yilda fizik Narinder Singh Kapany Tindalning ilgari olib borgan izlanishlariga asoslanib, optik tolalarni ixtiro qilishiga olib keldi. Keyinchalik rivojlanish, yigirmanchi asrning boshiga-o‘rtalarida tasvirni uzatish uchun tolalar to‘plamlarini yaratishga qaratildi, bunda asosiy qo‘llanma tibbiy gastroskopdir. Birinchi tolali optik yarim moslashuvchan gastroskop 1956 yilda Michigan universitetining tadqiqotchilari Bazil Xirshovits, C. Uilbur Piter va Lourens E. Kertiss tomonidan patentlangan. Gastroskopni ishlab chiqish jarayonida Kurtiss birinchi shisha qoplamni ishlab chiqardi. tolalar yorugʻlik va maʼlumotlarni optik diapazondagi nur oʻtkazgichlar (nur tolalari) da tarqalishini urganadigan optika boʻlimi. Tola optikasi 20-asrning 50-yillarida vujudga kelib, 70-yillarning boshida spektrning koʻrinuvchi va infraqizil sohalarida soʻnish koeffitsiyenti 20 dBGʻkm dan kam boʻlgan kvars shishasi olinishi bilan jadal rivojlana boshlagan. Nur tola sindirish koʻrsatkichlari bir-biridan farq qiluvchi silindr shaklidagi shisha yoki plastik oʻzak va uni oʻrab turuvchi qobiqdan tashkil topgan. Oʻzakning sindirish koʻrsatkichi qobiqnikidan katta bulgani uchun, ular chegarasida yorugʻlikning toʻla ichki qaytish hodisasi yuz berib, uzak ichiga kiritilgan nur tashqariga chiqib ketmasdan nur tola ichida tarqaladi. Hyp tola oʻzagining diametri bir necha mikrondan yuzlab mikrongacha, qobiq qalinligi oʻnlab mikrondan yuzlab mikrongacha oʻzgarishi mumkin. Tola optikasi sohasida olib borilgan tadqiqotlar nur tolalarning keng koʻlamda optik aloqada qoʻllanilishiga olib keldi. Hozirgi kunda anʼanaviy simli aloqa kabellari oʻrnini axborot uzatish imkoniyatlari katta boʻlgan nur tolali kabellar egallamoqda. Atlantika va Tinch okeanlari suv ostidan oʻtkazilgan nur tolali aloqa kabellari Osiyo va Yevropa davlatlarini Amerika qitasi bilan bogʻlab turibdi. Optik tasvir muayyan tartib bilan joylashtirilgan nur tolalar dastasi orqali uzatiladi. Dastadagi tolalar soni bir necha ming , hatto, millionlarni tashkil etib, dasta uchlariga maxsus ishlov beriladi. Nur tolalar dastasi tibbiyotda odam ichki aʼzolarini yoritish va kurishda (endoskop), tezkor kinoga olishda, yadro zarralarining yuqori tezlik (trek) larini qayd qilishda va boshqa sohalarda keng qoʻllaniladi.optik tolalar (yoki optik tolalar) shisha yoki plastmassa toladan iborat bo‘lib, yorug‘likni tarqaladigan shaklda iloji boricha ko‘proq cheklab, uni uzunligi bo‘ylab yo‘naltirishga mo‘ljallangan. Katta yadro diametriga ega bo‘lgan tolalarda ushlab turish umumiy ichki aks ettirishga asoslanadi. Kichikroq diametrli yadro tolalarida (ko‘pi 200 metr (m) dan uzunroq aloqa aloqalari uchun keng qo‘llaniladi) qamash to‘lqin moslamasini o‘rnatishga tayanadi. Optik tolalar amaliy optika tolalari bilan bog‘liq amaliy ilm-fan va muhandislikning o‘zaro bog‘liqligi. Optik tolalar simli va simsiz aloqaning boshqa shakllariga nisbatan uzoq masofalarga va yuqori tezlikda ma’lumotlarni uzatish imkonini beradigan optik tolali aloqada keng qo‘llaniladi. Bundan tashqari, ular sensorlarni shakllantirishda va boshqa turli xil dasturlarda qo‘llaniladi. "Optik tolalar" atamasi turli xil dizaynlarni qamrab oladi, ular orasida eskirgan indeksli optik tolalar, bosqichli indeksli optik tolalar, birefringent polarizatsiyani saqlab turuvchi tolalar va yaqinda fotonik kristall tolalar dizayni va tolada tarqaladigan yorug‘lik to‘lqin uzunligi bilan ajralib turadi. ko‘p rejimli optik tolali yoki bitta rejimli optik tolali bo‘ladimi yoki yo‘qmi degan savolga javob beradi. Ko‘proq keng tarqalgan shisha optik tolalarning mexanik xususiyatlari tufayli, splash tolalari va ularni boshqa uskunalarga ulashning maxsus usullari kerak. Optik tolalarni ishlab chiqarish qisman kimyoviy eritilgan preformni eritishga va oqayotgan materialni tortish minorasiga tortishga asoslangan. Elyaflar qanday ishlatilishiga qarab, har xil turdagi kabellarga qurilgan.