Mavzu: To’lqin optikasidan geometrik optikaga o‘tish Reja

Yorug’likning o’tkazgichlari
Yorug’likning to’la ichga qaytish hodisasidan foydalanib uning energiyasini va jism tasvirini uzoq masofaga uzatish mumkin.
2 - rasm
Ana shu maqsad uchun yorug’lik o’tkazgichlari xizmat qiladi. Yorug’lik o’tkazgichlari ingichka va buklangan tola shakliga ega bo’lib, sindirish ko’rsatkichi kichikroq bo’lgan a) qobiq va sindirish ko’rsatkichi kattaroq bo’lgan b) magiz qismlardan iborat bo’ladi.
Yorug’lik o’tkazgichlarida yorug’lik nurlari tola devorlariga chegaraviy burchakdan kattaroq burchak ostida tushadi. Yorug’likning ana shunday tushishi natijasida tola devorlarining ichki yuzasidan yorug’likning to’la ichki qaytishi sodir bo’ladi va tolaga tushgan yorug’lik uning oxiridan chiqadi, mana shuning uchun ham ushbu tolalardan yoritilishi qiyin bo’lgan joylarni yoritishda foydalaniladi.
3-rasm
4-rasm
O’z shakliga qarab tolalar turli xil bo’ladi (2 a, b, v rasmlar)Yorug’likning tarqalish yo’nalishi buylab diametri kamayuvchi tolaga fokon deyiladi (3 - rasm).

Yorug’likning tarqalish yo’nalishida diametri oshib boradigan tolaga afokon deyiladi.

Biz yorug’likning uzun va yo’g’on to’g’ri tola (4 rasm) bo’ylab tarqalishini qaraymiz. Faraz qilaylikki, yorug’lik nuri yo’g’on tolaning markaziy o’qiga nisbatan  burchak hosil qilib tola uchiga tushsin. Odatda tolaning ichki qismi yoki mag’zi to’lqin uzunligi 350 nm dan 900 nm gacha bo’lgan spektr oblasti uchun og’ir shisha - krondan yasaladi. Natijada tola ichida to’la ichki qaytish hodisasi yuz beradi. A = sin kattalikka tolaning nominal son aperturasi deyiladi. Tola mag’zi sindirish ko’rsatkichini n₁ bilan qobiq sindirish ko’rsatkichini n₂ bilan belgilaymiz. Bu holda
(5)
Agar tolaga tushgan yorug’lik intensivligi I₀ va undan chiqadigan yorug’lik intensivligi I₁ bo’lsa, tolaning yorug’lik o’tkazuvchanlik koeffisiyenti deb quyidagi kattalikka aytiladi.

T = I₁ / I₀ (6)

Bu kattalik tola qobig’ining tiniqligiga qobiq mag’zining yorug’likni qaytarish xarakteriga bog’liq.

Elektromagnit to’lqinlarining chastotalari bo’yicha quyidagicha taqsimlangandi (1-jadvalda keltirilgan).

1-jadval
Har bir diapozon o’ziga xos xususiyatga ega xuddi shuningdek o’ziga xos mexanizmga egadir

To’lqin diapazonining nomi	Diapazon chegarasi
	To’lqin uzunligi ()	Kvant energiyasi
Gamma nurlari	0,0012nm	1MeV
Rentgen nurlari	0,001212nm	100eV-1MeV
Ultra binafsha nurlari	12380nm	3,2-100eV
Ko’zga ko’rinadigan nurlari	380760nm	1,63,2eV
Infraqizil nurlari	76010^6nm=1mm	1,210^-3-1,6eV
Radio to’lqinlari	1mm	1,210^-3eV

Ko’zga ko’rinadigan, infraqizil va ultrabinafsha nurlari birgalikda optik diapazondagi nurlari deyiladi.