Mavzu: тopografik kartalarda o‘lchash ishlarini bajarish

2.3. Geografik koordinatalarini aniqlash 
 
Aniqlanishi – kengligi bo‘yicha birnomli o‘nsekundli bo‘laklarini 
nuqtaga yaqin to‘g‘ri chiziqlar bilan tutashtirib, ulardan nuqtalarning 
xolatigacha bo‘lgan sekundlar o‘lchamlarini aniqlab, ularga o‘tkazilgan 
chiziqlar kengligi va uzoqlik qiymatiga qo‘shiladi (5-chizmaning A 
misoliga qarang). 
Тushirish – kengligi bo‘yicha koordinatalar qiymatlarini (romning 
g‘arbiy va sharqiy tomonlarida) va uzoqligi bo‘yicha romning (janubiy va 
shimoliy tomonlarida) o‘lchab qo‘yib, belgilangan sanoqlarini to‘g‘ri 
chiziqlar bilan tutashtirib, ularning kesishishi nuqtaning holati bo‘ladi (5-
chizmaning B misoliga qarang). 
5-chizma. Nuqtaning geografik koordinatalarini aniqlash 
 

---

15 
2.4.Kartada masofalarni o‘lchash 
 
Тo‘g‘ri chiziqlar. Sirkulni oxirgi nuqtalarga o‘rnatiladi, qadamlar 
o‘lchamini o‘zgartirmasdan sirkulni chizig‘li masshtabga quyiladi va 
masofa hisoblanadi. Sirkul qadami chiziqli masshtab o‘lchamidan ortiq 
bo‘lsa, yaxlit kilometrlar soni kilometrlar to‘ri kvadratlari bo‘yicha 
aniqlanadi, qoldig‘i esa chiziqli masshtabda topiladi. 
 
 
6-chizma. Kartada to‘g‘ri chiziqlarni o‘lchash 
 
Egri chiziqlar. Sirkul qadamini yaxlit kilometrlar (yuzlik metrlar) 
soniga teng sirkul qadami o‘rnatiladi. Keyin sirkulni yo‘nalish bo‘yicha 
siljitib kilometrli masofa sanaladi. “Qadamga” sig‘may qolgan masofa 
qoldig‘i chiziqli masshtab bo‘yicha topiladi. 
 
7-chizma. Kartada egri chiziqlarni o‘lchash 
 

---

16