Samarqand davlat universiteti Filologiya fakulteti 403- guruh talabasi Xabibullayev Temurning Turkiy tillarning qiyosiy-tarixiy grammatikasi fanidan mustaqil ishi. Mavzu: Turkiy tillarda kelishiklar.
Kelishiklar
Qaratqich kelishigi
-m
Qaratqich aniqlovchi
Ot+ot
-ŋ (iŋ/-їŋ
-üŋ/-uŋ)
-niŋ/-nїŋ
-nüŋ/-nuŋ
belgili, belgisiz
Kelishiklar
Tushum kelishigi
- i/-ї
Vositasiz to‘ldiruvchi
Ot+fe’l
-n (in,-їn/
-ün,-un)
-ni/-nї
belgisiz
belgili
Olmoshlarga qo’shilgan
Turdosh otlarda
Egalikdan so‘ng
Kelishiklar
Jo‘nalish kelishigi
-gärü,-kärü/-qaru, -g‘aru
Vositali to‘ldiruvchi
Ot+fe’l
-ä, -a
-gä,-g‘a/
-kä, -qa
o‘rin, chiqish
o‘rin, chiqish
-rä,-ra/
-rü, -ru
ravish, ko‘makchi
Kelishiklar
Orin-payt kelishigi
Vositali to‘ldiruvchi
Ot+fe’l
-tä, -ta
o‘rin, chiqish
O‘rin holi
Kelishiklar
Vosita kelishigi
Qurol, vosita
Vositali to‘ldiruvchi
Ot+fe’l
-n (in,
-їn/
-ün,-un)
Kelishik kategoriyasi
Eski o‘zbek tilida hozirgi o‘zbek tilidagidek, 6 ta kelishik shakli saqlangan.
Bosh kelishik.
Bu kelishik maxsus ko‘rsatkichga ega emas. Uning asosiy sintaktik funksiyasi ega vazifasida kelishidir: Sakkākiy ul ay manzїlїna xud yetä bilmäs (Sakkokiy). Anda kөp ulamālar davra alїb olturubturlar (Furqat).
Bosh kelishikdagi so‘z ega, kesim va undalma vazifasida ham keladi.
Qaratqich kelishigi.
-nїŋ//-niŋ. XV asrgacha tanglay unli bilan tugagan so‘zlarga qo‘shilgan: Qoychїnїŋ iti (Tafsir).
-nuŋ //-nüŋ. Oxirgi bo‘g‘inida lablangan unlilar qatnashgan negizlarga qo‘shiladi:
Rasulnuŋ sөzi (Tafsir). Xarunnuŋ aqlї (QR) kabi.
Chekinish hollari ham uchraydi:
Kөzniŋ niyati (Atoiy), xalqnuŋ ranji (Tafsir).
Do'stlaringiz bilan baham: |
