Mavzu: Turli soxalar uchun mo’ljallangan super kompyuterlar va kompyuter tizimlari. Bajardi: 611-21-guruh talabasi

BIZGA SUPER KOMPYUTERLAR KERAKMI? 
Ma'lum bo'lishicha, bir qator hayotiy muammolar mavjud bo'lib, ularni 
superkompyuter texnologiyalarisiz hal qilib bo'lmaydi. 
Misol uchun, yiliga ikki marta halokatli tornadolar bosib o'tadigan Qo'shma 
Shtatlarni olaylik. Ular yo'lda shaharlarni supurib tashlaydilar, avtomashinalar va 
avtobuslarni havoga ko'taradilar, daryolarni qirg'oqlari ustida olib boradilar va shu 
bilan ulkan hududlarni suv bosadi. Tornado nazorati AQSh byudjetining muhim 
qismidir. Ushbu tornadolar tug'ilgan joyga yaqin bo'lgan Floridaning o'zi so'nggi 
yillarda favqulodda qutqaruv ishlariga 50 milliard dollardan ko'proq mablag 
'sarflagan. Hukumat tornado paydo bo'lishini bashorat qiladigan va uning qayerga 
borishini aniqlaydigan texnologiyalarga sarmoya kiritish uchun hech qanday 
mablag'ni ayamadi. 
 

---

 
 
NEGA SUPER KOMPYUTERLAR TEZ O'YLASHADI? 
  
Shunday qilib, biz bugungi kunda haqiqatan ham superkompyuterlarsiz ishlay 
olmasligimizni ko'ramiz. Aniqlash uchun yana bir savol bor: nega ular bunchalik tez 
hisoblashadi? Bu, birinchidan, elementlar bazasining rivojlanishi, ikkinchidan, 
kompyuterlar arxitekturasida yangi yechimlardan foydalanish bilan bog'liq bo'lishi 
mumkin. 
Keling, ushbu omillarning qaysi biri rekord ko'rsatkichga erishish uchun hal qiluvchi 
ekanligini aniqlashga harakat qilaylik. Keling, taniqli tarixiy faktlarga murojaat 
qilaylik. Dunyodagi birinchi kompyuterlardan biri, 1949-yilda Kembrijda paydo 
boʻlgan va aylanish vaqti 2 mikrosekund (2 · 10 -6 soniya) boʻlgan EDSAC 
kompyuterida 18n millisekundda 2n ta arifmetik amalni bajarish mumkin edi, yaʼni 
soniyada o'rtacha 100 ta arifmetik amal. Zamonaviy Hewlett-Packard V2600 
superkompyuterining yagona hisoblash tuguniga qiyoslash mumkin: sikl vaqti 
taxminan 1,8 nanosoniya (1,8 · 10 -9 soniya) va eng yuqori ko'rsatkich sekundiga 
77 
milliard 
arifmetik 
amalni 
tashkil 
qiladi. 
Xo'sh, nima bo'ladi? Yarim asr davomida kompyuterning ishlashi etti yuz million 
martadan ko'proq oshdi. Shu bilan birga, aylanish vaqtining 2 mikrosekunddan 1,8 
nanosekundgacha kamayishi bilan bog'liq tezlikni oshirish atigi 1000 martani tashkil 
qiladi. Qolganlari qayerdan keldi? Javob aniq - kompyuter arxitekturasida yangi 
echimlardan foydalanish orqali. Ular orasida asosiy o'rinni bir vaqtning o'zida 
(parallel) bir nechta harakatlarni bajarish g'oyasini o'zida mujassam etgan ma'l