Mavzu: Tutash muhit mехanikasi kinematikasi. Reja: Kirish

7. Sistemaning saqlanish qonuni
Faraz qilaylik holatlar fasosida holat parametri qiymatli A nuqtadan, ⁱ parametrli B nuqtagacha L₁ egri chiziq bo’lab o’tayotgan jarayon sodir bo’lgan bo’lsin. Bu jarayonda sistema tashqaridan qabul qilayotgan energiyaning to’liq oqimi tushunchasini kiritamiz, u quyidagiga teng:
A^(e)+Q* = (2.10)
Faraz qilaylik sistema C-siklni bajarsin, u holda energiyaning saqlanish qonuni qo’yidagicha ta’riflanadi:
(2.11)
ya’ni ixtiyoriy siklni bajaruvchi sistemaga tashqaridan keluvchi energiyaning to’liq oqimi 0 ga teng.

Bu yerdan to’g’ridan-to’gri quyidagi xulosa kelib chiqadi: sistema qabul qilayotgan energiyaning to’liq oqimi L₁ jarayondan emas, balkim faqat sistemaning boshlang’ich va keyingi holatiga bog’liq. Haqiqat agar A va B holatlar orasida ixtiyoriy L₁ jarayondan
tashqari L₂ jarayonni va B holatdan A holatga o’tuvchi L jarayonni qarasak, u holda L₁L va L₂L jarayonlar yopiq siklni hosil qiladi va energiyaning saqlanish qonuniga ko’ra

4.1 – rasm
. (2.12)
Mustaqil ishlash uchun savollar
1. Sistema holati va holat parametrlari tushunchasini bering.
2. Tutash muhit uchun holat parametrlari soni nimaga bog’liq.
3. Kichik zarracha uchun aniqlovchi parametrlarning to’liq sistemasini yo’zing.
4. Tutash muhitlar sistemasida qanday termodinamik sistemalar qaraladi.
5. Golonom termodinamik sistema deb nimaga aytiladi.
6. Golonommas termodinamik sistema ta’rifini bering.
7. Holat fazosi deganda nimani tushunasiz.
8. Jarayon va sikl tushunchalarini bering.
9. Energiyaning saqlanish qonuni yozing va uni sikllar yordamida tushuntiring.
10. Termodinamik sistemaning tashqi ob’ektlar bilan o’zaro ta’siri qay tarzda sodir bo’ladi?
11. Termodinamik jaraypnda sistema tashqaridan qabul qilayotgan energiyaning to’liq oqimi nimaga teng?
Xulosa
Tutash muhit uchun termodinamikaning birinchi qonuni, asosiy termodinamik paramtrlar, ish, energiya haqida tushunchalar berildi. Ular orasidagi ba’zi zarur munosabatlar keltirildi
Adabiyotlar

1. 
   А.В. Болгарский, Г.А.Мухачёв, В.К.Шукин. Термодинамика и теплопередача. М.”Высш.шк”, 1975 г. стр. 25-40.
   
2. 
   Седов Л.И. Механика сплошной среды. М. 1982. Том 1, cтр. 196-202, 242.