Mavzu: uchinchi sinf o’quvchilarining psixologik-fiziologik xususiyatlari reja: kirish I bob. Psixologik-fiziologik xususiyatlar

ХULОSА VА TАKLIFLАR

Psixologlar psixik rivojlanishning umumiy qonuniyatlari borligini qayd etib ko‘rsatmoqdalar. Biroq muhit ta’siriga nisbatan bu qonuniyatlar ikkilamchidir, chunki bu qonuniyatiam ing o ‘ziga xos xususiyatlari hayot sharoitiga, faoliyatga va tarbiyaga bog’liqdir.

Mana shunday umumiy qonuniyatlarga birinchi navbatda psixik rivojlanishning notekisligi kiradi. Buning mohiyati shundan iboratki, har qanday sharoitda, hatto ta ’lim va tarbiyaning eng qulay sharoitlarida ham shaxsning turli psixik belgilari, funksiyalari va xususiyatlari rivojlanishning bitta darajasida to‘xtab turmaydi.
Odam yuksak darajada o‘z-o‘zini idora qiluvchi, o‘z -o‘zini kamol toptiruvchi birdan -bir sistemadir, — degan edi I.P. Pavlov. O’qituvchi, tarbiyachi o‘quvchilaming o‘z -o‘zidan tarbiyalashiga rahbarlik qilishda 4 ta vazifani ko‘zda tutishi kerak:
Birinchi vazifa — o‘quvchining o'zida shaxsning ijobiy xislatlarini taraqqiy ettirishga va o‘z xulq-atvoridagi yomon tomonlardan xalos bo‘lishga intilish istagini uyg'otish.
Ikkinchi vazifa — o‘quvchiga o‘z shaxsiga tanqidiy m unosabatda bo‘lishda, o‘z xulq-atvoridagi xususiyatlami diqqat bilan va odilona tushunib olishida, o‘z kamchiliklarini yaqqol ko‘rishda, o‘z nuqsonlarini fahmlab olishda yordamlashish vazifasi kelib chiqadi.
Uchinchi vazifa — o‘qituvchi tarbiyachi o‘z-o‘zini tarbiyalash programmasini tuzishda, shaxs xulq-atvori xislatlarining qaysi xususiyatlarini (masalan, o‘zini ushlay bilish, qat’iylik va shuning singarilami) taraqqiy ettirish, qaysilarga (masalan, o‘jarlik, yalqovlik, qo'pollikka) barham berish kerakligini belgilab, hamda hal qilib olishda o ‘quvchiga yordam beradilar. Xuddi shu erda shaxs sifatlarini to ‘g‘ri va ob’ektiv baholashda, ulami kelib chiqish sabablari hamda m azm uni jihatidan baholashda ham o‘quvchilarga ko‘maklashish muhimdir.
Nihoyat, to‘rtinchi vazifa — o‘qituvchi, tarbiyachi o‘z -o‘zini tarbiyalashning oqilona yo‘llarini ko‘rsatib beradilar, o‘quvchi shaxsining ijobiy xislatlarini tarkib toptirish va kamchiliklarga barham berishga oid eng maqsadga muvofiq va samarali yo‘llarini ko‘rsatadilar.
5-sinf o’quvchisining psixik rivojlanishini harakatga keltiruvchi kuchlar murakkab va turli-tumandir. Rivojlanishning mohiyati qarama-qarshiliklar kurashidan, ichki ziddiyatlar, bolaning psixik rivojlanishini bevosita harakatga keltiruvchi kuchlar, ta'lim va tarbiya jarayonida yuzaga keladigan hamda bartaraf qilinadigan eskilik va yangilik o‘rtasidagi qarama-qarshiliklardan iboratdir.
Bunday ziddiyatlarga faoliyat tomonidan yuzaga keladigan yangi ehtiyojlar bilan ularni qondirish im koniyatlari o ‘rtasidagi ziddiyatlar; bolaning o‘sib borayotgan jismoniy va ruhiy imkoniyatlari bilan eski, tarkib topgan o‘zaro munosabat shakllari va faoliyat turlari o‘rtasidagi ziddiyatlar; jamiyat, jamoa, katta odamlar tomonidan kundan-kunga ortib borayotgan talablar bilan psixik taraqqiyotning mazkur darajasi o‘rtasidagi ziddiyatlar kiradi.
Masalan, kichik o‘quv maskani yoshidagi o‘quvchida mustaqil irodaviy faoliyatga nisbatan bo‘lgan tayyorlik bilan xattiharakatlarning mavjud vaziyatga yoki bevosita ichki kechinmalarga bog‘liqligi o ‘rtasida ziddiyat mavjuddir.
5-sinf o’quvchisi kichik maktab o`quvchilaridan farq qilgan xolda birinchi bo`lib ilmiy bilishda ishtirok etadi.Uning oldida birinchi faqat ayrim narsa va hodisani emas, barcha narsa va hodisalar uchun umumiy bo`lgan qonuniyatlarni tushunish bo`lib olish uchun ishlatiladi.
Agar kimki maktab yoshi asosan narsalar,tabiat va jamiyathodisalari to`g`risida gasvirlar to`plash yoshdan iborat bo`lsa,o`smirlik yoshida ana shu tabiat va jamiyat hodisalar to`g`risida sitsеmatik gushunchalar paydo bo`ladi.


FОYDАNILGАN АDАBIYOTLАR RO’YХАTI

I. O‘zbekiston Respublikаsi qonunlаri

1.1. O‘zbekiston Respublikаsi Konstitusiyasi. – T., “O‘zbekiston” nаshriyoti, 2012. – 40 b.
1.2. O‘zbekiston Respublikаsi “Kаdrlаr tаyyorlаsh milliy dаsturi to‘g‘risidа”gi Qonuni. 7 oktabr 2013 yil (o‘zgаrtirish vа qo‘shimchаlаr).
1.3. O‘zbekiston Respublikаsining “Tа’lim to‘g‘risidа”gi qonuni. T.1997.
II. O‘zbekiston Respublikаsi Prezidenti fаrmonlаri vа qаrorlаri,
Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrorlаri
2.1. O‘zbekiston Respublikаsi Prezidentining 2017 yil 7 fevrаldаgi “O‘zbekiston Respublikаsini yanаdа rivojlаntirish bo‘yichа Hаrаkаtlаr strаtegiyasi to‘g‘risidа”gi PF-4947-son Fаrmoni.
2.2. O‘zbekiston Respublikаsi Prezidentining “Mаdаniyat vа sаn’аt sohаsini yanаdа rivojlаntirish vа tаkomillаshtirishgа doir chorа-tаdbirlаr to‘g‘risidа”gi Qаrori. 2017 yil 31 mаy №PQ-3022. “Xаlq so‘zi” gаzetаsi, 1 iyun 2017 yil.
2.3. O‘zbekiston Respublikаsi Prezidentining “O‘zbekistondа musiqа sаn’аtini rivojlаntirishni qo‘llаb-quvvаtlаsh vа rаg‘bаrlаntirish chorа-tаdbirlаr to‘g‘risidа”gi Fаrmoni (1995 yil 20 oktabr) // “O‘zbekiston ovozi”. –Toshkent: 1995, 21 oktabr.

III. O‘zbekiston Respublikаsi Prezidenti аsаrlаri

3.1. Mirziyoyev SH.M. Qonun ustuvorligi vа inson mаnfааtlаrini tа’minlаsh – yurt tаrаqqiyoti vа xаlq fаrovonligining gаrovi. T: “O‘zbekiston”, 2017.
3.2. Mirziyoyev SH.M. Erkin vа fаrovon, demokrаtik O‘zbekiston dаvlаtini birgаlikdа bаrpo etаmiz. T:«O‘zbekiston», 2017.
3.3. Mirziyoyev SH.M. Buyuk kelаjаgimizni mаrd vа olijаnob xаlqimiz bilаn birgа qurаmiz. T: “O‘zbekiston”, 2017.
3.4. Kаrimov I.А. Istiqlol vа mа’nаviyat. –T: “O‘zbekiston”, 1994. -160 b.
3.5. Kаrimov I.А. Yuksаk mа’nаviyat – yengilmаs kuch. –T: "O‘zbekiston”, 2008. ‒ 176 b.
3.6. Kаrimov I.А. Onа yurtimiz bаxtu iqboli vа buyuk kelаjаgi yo‘lidа xizmаt qilish – eng oliy sаodаtdir. –T: "O‘zbekiston”, 2015. ‒ 304 b.

IV. Аsosiy аdаbiyotlаr

1. Abilov 0‘. Milliyg‘oya: m a’naviy omillar. T., „M a’naviyat“, 1999. 2. Adler A. Ponyat prirodu cheloveka. SPb., Akademicheskiy proyekt, 1997.
3. Akramova F.A. Insoniy munosabatlarpsixologiyasi. T., „Shams-A“, 2005.68- b.
4.Allaxverdov V.M., Bogdanova S.I. idr. Psixologiya: Uchebnik. 2-e izd. / Otv. red. Krilov A.A. Pererab. i dop. M., TK. Velbi, Prospekt, 2004. 752- s.
5. Andreeva T.V. Sosialnaya psixologiya semeynix otnosheniy. SPb., 1998.
6. Argayl M. Psixologiya schastya. M., 1990. 154- s.
7. Abu Rayxon Beruniy. Tanlangan asarlar. 1-T, T., 1957.
8. BMTning Inson huquqlari deklarasiyasi //"Inson huquqlari: o‘quv qo‘llanmasi“.T., „Adolat“, 1998.
9. Bolotova A.K. Prikladnaya psixologiya: Uchebnik dlya vuzov/A.K. Bolotova. M., „Gardariki“ , 2006.
Qo’shimcha adabiyotlar
1. Karimova V.M. Auditoriyada bahs-munozarali darslanu tashkil etishning psixologik texnologiyasi. T., 2000.
2. Karimova V.M. Ijtimoiy psixologiya asoslari. T., 1994.
3. Karimova V.M. Ijtimoiy psixologiya va ijtimoiy amaliyot: Universitetlar va pedagogika institutlari uchun o ‘quv qo‘llanma. T., „Universitet“, 1999. 96- b.
4. Usmanova E.Z. 0 ‘quvchilarda mustaqil tafakkumi qanday qilib rivojlantirish mumkin. T., ,,0 ‘zbekiston“, 2000. 23- b.
5. Vafoqulova U. Sog‘lom oila — sog‘lom avlod poydevori. T., „Ibn Sino“ nashriyoti, 2001.
6. Vasila Karimova. Salomatlik psixologiyasi: yohud sog‘lom bo‘lish uchun ruhiyatni boshqarish sirlari. T., „Yangi asr avlodi“ , 2005. 7 1 -b.

Elektron – ta'lim resurslar

www.ziyonet.uz
www.unesco.org/culture/ich
www.ichcap.org
www.nmm.uz
www.natlib.uz
www.etmus.ru
www.ruplace.ru
http://www.ethnomusicology.org
http://www.eduard.alekseyev.org
www.folkinfo.ru
www.classicmusic.uz