Mavzu: Unix operatsion tizimining tuzilishi. Asosiy tushunchalar va turli ko`rinishlar

Mavzu: Unix operatsion tizimining tuzilishi.

1. 
   Asosiy tushunchalar va turli ko`rinishlar.
   
2. 
   Unix OT darajalari.
   
3. 
   Jarayonning ishlash vaqti.
   

UNIX operatsion tizimi tarmoqda ishlash uchun tuzilgan. UNIX operatsion tizimida bitta kompyuter boshqaruvchi qolganlari o’nga tobe bo’ladi.
Operatsion tizim odatda kompyuterning tashqi hotirasi – diskda saqlanadi. Kompyuter ishga tushirilganda u kompyuterning tezkor xotirasiga o’qiladi. Bu jarayon operatsion tizimni yo’qlanishi deyiladi.
Operatsion tizim quyidagi asosiy qismlardan iborat:

• 
  ma’lumotlarni xotiraga kiritish va chiqarish dasturi;
  
• 
  operatsion tizimni faollashtiruvchi dastur;
  
• 
  ma’lumotlarni kiritish-chiqarish tizimini kengaytirish moduli;
  
• 
  amallar bajarishda yuzaga kelishi mumkin bo’lgan o’zilishlarni tashkil qilish moduli;
  
• 
  buyruq protsessori.
  

Operatsion tizimlar kompyuter dasturlari orasida eng murakkabi bo’libgina qolmay, ular kompyuterni nafaqat amal bajarishga, balki o’zi bajarayotgan ishlarni ham nazorat qilishga majbur etadi. Bunday dasturlar bizning vazifalarimizni bajarish uchun emas, balki bizning ko’rsatmalarimizni bajarishda kompyuter qurilmalarida biror kamchilik, muammo yuzaga kelmasligi uchun ishlab chiqariladi va qo’llaniladi.
UNIX OT ko’p vazifali ko’p(kishi) foydalanadigan operatsion tizimlardir. UNIX ning kuchli tomoni shundaki, bitta tizimning o’zi turli kompyuterlarda – super kompyuterlardan va shaxsiy kompyutergacha foydalaniladi, bu hol tizimni bir mashina arxitekturasidan boshqasiga kam sarf bilan o’tkazish imkonini beradi.
UNIX taqsimlovchi ma’lumotlar bazasiga kirish, lokal tarmoqlar, olis masofadan aloqa qilish va oddiy modem yordamida global tarmoqlarga chiqish imkonini o’zida birlashtiradi. UNIX da pochta xizmati – uning asosiy tarkibiy qismlaridandir. Hozirgi paytda UNIX uchun ko’plab miqdorda ilovalar mavjud. Windows uchun ko’plab ommaviy bo’lgan ilovalar UNIXda ham foydalanilishi mumkin.
UNIX oilasida bir nechta OTlar mavjud. Bu oilaning turli versiyalari o’z nomiga ega, biroq ular umuman olganda UNIX OT bazaviy xususiyatlarini takrorlaydi. UNIX OTning faylli tizimi foydalanuvchiga va foydalanuvchilar guruhi darajasida fayllarni beruxsat kirishdan muhofaza etishni ta’minlaydi.
UNIX operatsion (amaliy) tizimi. Bell laboratoriyasi tomonidan yaratilgan tarmoq operatsion tizimi. Ilk bor UNIX operatsion tizimi Bell Laboratory tomonidan 1969 yili taklif qilingan, azaldan tarmoqlarda ishlatish uchun mo’ljallangan edi. Hozirgi kunda UNIX, C tilida yozilgan ko’p foydalanuvchili va ko’p masalali operatsion tizim.

Rasm -1. Unix operatsion tizimi interfeysi

Tizimning bosh tarkibiy qismi bo’lib mikro o’zak hisoblanadi. Uning ichiga tarmoqlar aro uzatishni boshqarish bayonnomasini bajaruvchi modul joylashtirilgan.

UNIX operatsion tizimi bir qancha ijobiy xislatlarga ega, ulardan birinchi navbatda quyidagilarni ko’rsatish zarur: amaliy dasturlarni bir turdagi kompyuterdan boshqa turdagisiga ko’chirib o’tkaza olish; ma’lumotlarni tarqoq ishlovini bajarish imkonini beradigan tarmoq xizmatlarining keng yig’masi; bir vaqtning o’zida turli xildagi fayl majmualarining mavjud bo’lishi; yuz berayotgan ishlov jarayonlarini foydalanuvchilar tomonidan rejalash imkoni; har xil ishlab chiqaruvchilar tomonidan taqdim qilingan mahsulotlarni oson ishlatish; rivojlanish va kengayish uchun ochiqlik.
UNIX superkompyuterlari, ishchi-stansiyalar va maxsus shaxsiy kompyuterlarda keng ishlatiladi.


Jarayonni boshqarish
Jarayon - bu dasturning o'zi ham, uning operatsion ma'lumotlari ham xotirani saqlashi kerak bo'lgan dasturning bajariladigan misoli. Yadro jarayonlarni yaratish va kuzatish uchun javobgardir. Dastur ishga tushganda, yadro birinchi navbatda xotira ajratadi, bajariladigan kodni fayl tizimidan shu xotiraga yuklaydi va keyin kodni ishga tushiradi. Bu jarayon haqida ma'lumotni o'z ichiga oladi, ularning eng e'tiborlisi identifikatsiya raqami jarayon identifikatori (jarayon identifikatori(PID)).
Ko'pgina zamonaviy operatsion tizimlar, xususan Unix yadrolari, turli vazifalarni bajarishga qodir. Boshqacha aytganda, ular tizimga bir vaqtning o'zida ko'plab jarayonlarni bajarishga imkon beradi.
Aslida, har qanday vaqtda faqat bitta ishlaydigan jarayon bor, lekin yadro protsessor vaqtini kichik qismlarga ajratadi va har bir jarayonni navbat bilan boshlaydi. Bu vaqt bo'laklari juda qisqa bo'lgani uchun (millisekundlarda), ular parallel ravishda ishlaydigan jarayonlar ko'rinishini beradi, garchi ular faqat vaqt oralig'ida faol bo'lsa va qolgan vaqtda uxlab qolsa.
Yadroning asosiy vazifasi - rejalashtirish mexanizmlarini tizim ko'rinishini saqlab qoladigan tarzda sozlash, shu bilan birga tizim ish faoliyatini oshiradi. Agar vaqt juda uzoq bo'lsa, u kutilganidek javob berishni to'xtatishi mumkin. Xo'sh, agar ular juda qisqa bo'lsa, tizim ular orasidagi almashishga juda ko'p vaqt sarflaydi.
Bunday qarorlar jarayonning ustuvorliklari orqali to'g'rilanishi mumkin, bu erda yuqori ustuvor jarayonlar pastroq bo'lgan jarayonlarga qaraganda ko'proq vaqt va tez -tez bo'laklarda ishlaydi.