Мавзу: Қурилиш технологияларини лойиҳалаш

---

2-мавзу:
 Қурилиш технологияларини лойиҳалаш 
Режа: 
1. Қурилиш технологиялари структурасини моделлаштириш.
2. Қурилиш меъёрлари ва қоидалари. 
3. Қурилиш-монтаж ишлари бажарилишини лойиҳалаш.
4. 
Қурилиш-монтаж ишларини бажариш методлари
.
Таянч иборалар: 
Қурилиш технологиялари структураси, моддий жараён, ахборот жараёнлари, иш 
ўрни 
бўлинма, қамров, ишлар фронти, ярус, ташкилий – технологик жараён, ҚМҚ, ҚТЕЛ, 
ИБЛ,
кетма – кет усул, параллел усул, оқим усули.
 
1. Қурилиш технологиялари структурасини моделлаштириш. 
Обектни қуришга тайёргарлик кўриш ва барпо этишдаги амалга ошириладиган ишлаб 
чиқариш жараёнлари таркибини таҳлил қилиб, уларнинг икки асосий гуруҳини: моддий ва 
ахборот гуруҳини белгилаш мумкин. 
Моддий жараёнларни қурилиш жараёнлари деб аташ қабул қилинган бўлиб, улар 
қурилиш ишлаб чиқаришнинг моддий элементларига йўналтирилган барча амалларни
қамраб олади. Улар қурилиш технологиялари таркибига киради. 
Ахборот жараёнлариахборот технологияларининг – ҳисоб-китоб методлари,
ахборот-ҳисоблаш техникаси методлари, дастурлари ва воситалари ёрдамида амалга 
оширилади ва қурилиш технологияларини янада самарали амалга ошириш бўйича 
қарорлар ишлаб чиқиш ва қабул қилиш мақсадида идеал буюмлар (ахборот, сон, 
дастлабки маълумотлар, ҳужжатлар) ни қайта ишлашга йўналтирилган. 
Ахборот технологиялари реал қурилиш жараёнларига эмас, балки моделларга 
нисбатан қўлланилади. Модел деганда реал жараённи, унинг параметрлари орасидаги 
алоқаларни тавсифловчи структуравий (тузилмавий) схемалар, математик ифодалар, сўз 
билан берилган таърифлар ёрдамида расмий акс эттириш тушунилади. Умумий 
кўринишда бу реал жараённи соддалаштириш бўлиб, олинган натижаларнинг 
ҳаққонийлигини кейин баҳолаш билан мақбул йўл қўйишларни қабул қилишдир. 
Лойиҳавий конструксияни яратиш учун унинг параметрлари, мураккаблиги, 
конфигурасияси, фазодаги вазиятига боғлиқ ҳолда тегишли қурилиш жараёни 
шакллантирилиши керак бўлиб, у унга кирувчи оддий жараёнлар ва операсияларнинг 
маълум кетма – кетлигига эга бўлади. Қурилиш жараёнини ифодаловчи параметрлар 
йиғиндисини қуйидаги тарзда белгилаймиз 
{Р}= {Р
1
,Р
2
,..,Р
м
}. 
Қурилиш жараёни техник воситалар ёрдамида бажарилиши мумкин бўлиб, улар бир 
турли ёки хар хил турли машиналар, механизмлар, асбоб-ускуналар ёрдамида бир ёки 
бир нечта оддий жараёнларни ёки операсияларни амалга ошириши мумкин. Техник 
воситаларни ифодаловчи параметрлар йиғиндисини қуйидаги тарзда белгилаймиз 
{М}= {М
1
, М
2
,...,М
к
}. 
Мақсадга йўналтирилган ҳаракатлар кетма – кетлигини, техник воситаларни 
бошқаришни, конструксияни ва мосламаларни ўрнатишни звено ва бригадаларга 
бирлаштирилган ишчилар амалга оширишади. Мехнат ресурсларини ифодаловчи 
параметрлар йиғиндисини қуйидаги тарзда белгилаймиз 
 

---

{Қ}={Қ
1
, Қ
2
,..,Қ
л
}. 
Қурилиш технологиясининг асосий элементларидан бири моддий буюмлар бўлиб, 
улардан лойиҳавий конструксия шаклланади. Моддий параметрларнинг физик-механик, 
технологик, геометрик ва бошқа тавсифлари ва параметрларининг йиғиндисини қуйидаги 
тарзда белгилаймиз 
{Л}={Л
1
,Л
2
,…,Л
л
}. 
Лойиҳавий конструксия ўз ичига конструксиянинг қисмларини олиб, улар 
тузилмавий(тузилиш) белгисига кўра ҳам (оралиқлар, блоклар, сексиялар ва ҳ.к.), 
ташкилий белгисига кўра ҳам (яруслар, қамровлар, участкалар, зоналар ва ҳ.к.) ажратиш 
мумкин. 
Қурилиш жараёнининг бир маромда амалга оширилиши барпо этилаётган обектнинг 
ҳажмий фазосини горизонтал текисликда қамровларга ва участкаларга, вертикал бўйича 
эса ярусларга ажратиш (бўлиш) билан боғлиқ фазовий параметрларини тегишлича 
танлаш билан таъминланади. 
Иш ўрни – бу қурилиш жараёнида иштирок этувчи ишчилар ҳаракатланадиган ва 
керакли материаллар ва техник воситалар жойлашган участкадир. Иш ўрни мехнат 
жараёни учун қулай бўлиши ва мехнат ҳавфсизлигини таъминлаши керак. 
2 э-804 
Бўлинма (ажратма) (делянка) – звенога смена мобайнида узлуксиз ишлаши учун 
ажратилган участка. 
Қамров (захватка) – режада бинонинг умумий, такрорланувчи, мазкур ва кейинги 
участкаларда иш ҳажмлари таҳминан тенг бўлган ва бригада бутун сондаги сменаларда 
ишлаши учун берилган (ажратилган) қисми. Қамров сифатида бир қаватли саноат 
биносининг алоҳида оралиғи, турар жой ёки кўп қаватли саноат биносининг сексияси 
қабул қилиниши мумкин. 
Ишлар фронти–одатда бу звенонинг ажратмадан ажратмага ўтиши, йўналиши ва 
кетма-кетлиги, бригада учун эса қамровдан қамровга ўтиши, йўналиши ва кетма-
кетлигидир. 
Ярус – бино (иншоот)нинг баландлиги бўйича шартли чегараланган қисми ва ў 
ҳажмий-режавий, техник ёки конструктив нисбатда ягона яхлит нарсани ифода этади. 
Турар-жойлар қурилишида ярус бинонинг қаватига мос келади. 
Қамровлар ва бўлинмаларнинг ўлчамлари, улардаги ишларнинг қийинлик даражаси ва 
бригада ва звеноларнинг қабул қилинган таркиблари шундай бўлиши керакки, бунда 
бошқа участкаларга ўтишга кетадиган унумсиз ҳаражатлардан қочиш керак. Қурилиш 
жараёнларнинг вақтинчалик параметрлари унинг вақт ичида бажарилишни ва умумий 
давомийлигини белгилаб беради, бунда айрим операсияларнинг максимал биргаликда 
қўшиб бажарилишига, бир хил ритмда ва оқимийликка асосланган ҳолда бажарилишига 
таянади.
Конструксияни белгилаб берувчи параметрлар ва тавсифлар йиғиндисини қуйидаги 
тарзда белгилаймиз
{К} = {К
1
, К
2
,…,К
н
}
Айрим элементлар ўртасидаги алоқалар қурилиш технологияси тузилмасининг 
моделига боғлиқ бўлади (С
Т
), уни
м
Т
С
Т
—> Р • М • Қ• Л• К 
кўринишда ифодалаймиз. 
Қурилиш технологияси айрим элементларининг параметрлари қанчалик тўғри 
аниқланган бўлса, бир элементнинг бошқасига мос келиши қанчалик юқори бўлса, 
қурилиш жараёнининг самарадорлиги кўрсаткичлари шунча юқори бўлади: 
