Mavzu: Xarajatlarni baholash va xarajatlar dinamikasi

Misol: Kompaniya pulni qimmatli qogladi.

Qaytmaydigan xarajatlar - bu muqaddam qilingan xarajatlardir.

Demak ular kelgusidagi xarajatlarga tazgartirmaydi. Bunga misol qilib uskunalar (dastlab sotib o!ingan)ning boshlanglsa ham ulami xarid qilishga xarajatlarni kelgusidagi hech qanday harakat oida hisobga olinmaydi. Relevant xarajatlar va daromadlar kelgusida kutilayotgan va hozirgi va kelgusidagi har qanday harakat ozgaradigan xarajatlar va tushumlardir.

Qabul qilinayotgan qaror tani unga tegishli bopayadigan xarajatlar (ular qorib chiqish ehogMda xarajatlar farq qiladigan miqdordir. Ko bu tahlil qilinadigan har bir variantda mahsulotning kortasidagi farqlar hamda harakatning bir variantida mavjud bola yoki qisman mavjud boMmagan har qanday xarajatlardir. Kozgaruvchan boshimcha ishlab chiqarilayotgan mahsulot birligiga qilingan qoyoriy xarajatlar - bu mahsulot birligiga rejalashtiriladigan xarajatlardir. Ulardan smeta tuzish va rejalashtirilgan natijalar bajarilishini baholash uchun foydalaniladi.

Mahsulot tannarxi tarkibiga quyidagi xarajatlar kiritiladi. Bu xarajatlar korxona mahsulot ishlab chiqarishida bevosita qatnashib mahsulot tannarxini shakllantiradi:

- ishlab chiqarish bilan boglgan mehnatga haq tolgan ijtimoiy suglgan nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi;

- ishlab chiqarish tusidagi boshqa xarajatlar.

Ishlab chiqarish jarayonida mahsulot tannarxini optimallashtirish va samarali moliyaviy yakunuy natijaga erishishda, tayyor mahsulotga qilingan haqiqiy xarajatlar muhim ahamiyat kasb etadi. Sarflanayotgan har bir turdagi xarajatlarni mahsulot tannarxiga optimal darajada muvofiqlashtirish esa buxgalteming kasb mahoratidir. Bu borada ishlab chiqarish jarayonini boshqarayotgan buxgalterlar, tahlilchi-iqtisodchilar yoki menejerlar xarajatlarning qay yogrsatishidir. Sarflangan xarajatlar bir vaqtning ozi birlari faqat boshqaruv hisobigagina tegishli bosir kortasidagi xarajatlami taqsimlash va ularni moliyaviy natijalarda kozgartirishi mumkin. Ushbu vaziyat yuzasidan korxona ognalishdagi maxtatish, qanday narx ornatish yoki yaroqlisini yangilash, olgan tovar, mahsulot, xizmatga nisbatan qilingan) chiqimlar tolgni nisbatan qilingan xarajatlar torisidagi axborot zarur boliq. Bu xarajatlar zaxiralar qiymatiga kiritiladi. Mahsulotga tegishli xarajatlarga asosiy materiallarni, asosiy mehnatni va ishlab chiqarishga ustama sarflarni kiritishadi.

Kalkulyatsiya - xarajatlarni guruhlash va bir birlik tayyor mahsulotni tannarxini aniqlash, bajarilgan ishlar, kolish kerak bopgina mamlakatlarda tashqi foydalanuvchilarga moliyaviy hisobotlarni taqdim etishda, tovar-moddiy zaxiralarini baholash va tannarxni kalkulyatsiya qilish faqat ishlab chiqarish xarajatlariga olib boriladi. Davlat tomonidan oyicha, ishlab chiqarish xarajatlari va mahsulotlarni sotish xarajatlari mahsulot lannarxiga olib boriladi. Daromad va xarajatlarni guruhlasjitirish esa korxona faoliyati turiga koggliq bolgan xarajatlar: