Mavzu: Yaponiya iqtisodiyoti

Uchinchi bosqich 1958-1973-yillarni o‘z ichiga oladi va barqaror yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlari tufayli yapon iqtisodiy mo‘jizasi nomiga ega boidi. 0 ‘n besh yil ichida m am lakat yalpi m illiy mahsuloti 6,5 m artaga, sanoat ishlab chiqarish hajmi esa 10 m artaga oshdi. Ushbu davrda yapon iqtisodiyotining o‘sish sur’atlari yiliga o‘rtacha 11 % ni tashkil etgani holda rivojlangan m am lakatlar tarkibida eng yuqori ko‘rsatkichni tashkil etdi
To‘rtinchi bosqich 1973-yildan boshlanadi va mamlakat iqtisodiyotiga 1970-yillardagi jahon yoqilgi inqirozlarining ta’siri tufayli o‘rtacha o‘sish sur’atlari va tarkibiy o‘zgarishlar (1973-1980) davri nom ini oldi. Yaponiyada inqiroz 1976-yilda bartaraf etildi, ammo m am lakat iqtisodiy jonlanish bosqichiga «tarkibiy kasal tarmoqlar» — energiya va material sig'imkorligi yuqori tarmoqlar, yengil sanoatning m ehnat sig‘im korligi yuqori tarm oqlari va kem asozlik tarm ogidagi m uam m olar bilan kirib keldi. Beshinchi bosqich «sovun ko‘pigi» iqtisodiyotining shakllanishi bilan bog‘- liq b o iib , bu davr Y aponiyada yo‘qotilgan o‘n yillik nom ini oldi. 1990-yilning 1-oktyabri aksiyalar k ursining pasayishi bilan boshlandi v a N ik k e y indeksi2 20 m ing iyenagacha pasaydi, ya’ni 1989-yilning dekabriga nisbatan 49 % ga qisqardi. K eyinchalik 1-oktyabr qora dushanba deb ataladigan b o id i. «Sovun ko‘- pigi» iqtisodiyoti inqirozi bilan b o g iiq salbiy oqibatlarning real sektorga ta ’siri natijasida Yaponiya iqtisodiyoti chuqur va davomli depressiya holatiga tushib qoldi. U shbu holat 2004-2010-yillardagi biroz jonlanishni hisobga olm aganda 2011-yilgacha davom etdi
Fikrimizcha, 2011-yil 11-martdagi yer qimirlashi bilan b o g iiq voqeadan so‘ng Yaponiya iqtisodiyotining rivojlanishidagi oltinchi bosqich boshlandi. Yaponiyaning iqtisodiy rivojlanish m odeliga xos quyidagi belgilarni ajratish mumkin: • davlatning tovarlar va xizm atlar ishlab chiqarish, savdo va investitsiyalar sohasidagi ulushining pastligi; • davlatning tadbirkorlik faoliyatini rag‘batlantirish, iqtisodiyotda tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirishdagi faol ishtiroki:
• mehnat bozorida firmalar darajasida bir marotabalik mehnat shartnomalarining qo‘llanilishi. M ehnat m unosabatlari «firma paternalizm i»ni (bir um r yollanib ishlash tizim i, firm a — bizning uyimiz) ifoda etadi; • firm alar va davlatning ishchi kuchi m alakasini oshirish, ishchilarni ishlab chiqarishni boshqarishga jalb etishga alohida e’tibor qaratishi;
Yaponiya sanoati dunyo sanoat mahsulotlarining taxminan 12 % ni beradi va asosan qayta ishlash sanoati m ahsulotlaridan iborat. M am lakat qayta ishlash sanoatida m aterial va energiya sig'im korligi yuqori tarm oqlardan ilm -fan sig'im ­ korligi yuqori tarm oqlarga o'tish jarayoni ro'y berm oqda. Yaponiya hozirga qadar katta m iqdorda po'lat va prokat, kem alar, m atolar ishlab chiqarsa-da, elektronika, sanoat, avtom obilsozlik, sanoat asbob-uskunalarini ishlab chiqarish, kim yo sanoati tarm oqlari yuqori raqobatbardoshlikka ega. Yaponiya rivojlangan transport tizim iga ega va u m untazam ilm iy-texnik yutuqlar asosida takom illashtirilib boriladi. Avtomobil transporti yo'lovchi va yuk tashishda yetakchilik qiladi. M isol uchun, 2003-yilda m am lakatda 77,6 m ln. avtotransport vositalari ro'yxatga olingan va uning 69 % yengil avtomobillarga to 'g 'ri keladi.