Mavzu: Yem-xashak tayyorlash mashinalari

Mavzu: YeM-XAShAK TAYYoRLASh MAShINALARI
Reja:
1. O‘t, silos ekinlarini yigish usullari va mashinalar kompleksi.
2. O‘t va silosbop ekinlarni yigib olishga kuyiladigan agrotexnik talablar.
3. O‘rgichlar.
4. Xaskashlar.
5. Podborshik-g‘aramlagich, press-podborshik, podborshik-toy taxlagichlar.
1. Ut, silos ekinlarini yigish usullari va
mashinalar kompleksi
Chorvachilik kishlok xujaligining eng muxim tarmogi bulib, xalkimizni ozik-ovkat, gusht-sut maxsulotlari, yengil sanoatni esa turli xom ashyo bilan ta’minlashda muxim axamiyatga ega. Yem-xashak bazasini yanada mustaxkamlash, chorva mollari va parrandalarni xar xil vitaminga boy oziklar bilan yil mobaynida uzluksiz ta’minlash bu tarmokni jadal rivojlantirishning asosiy omillaridan xisoblanadi.
Mustaxkam va barkaror yem-xashak bazasini yaratishda yem-xashakdan unumli foydalanish, isrofgarchilikka yul kuymaslik, ularning tuyimliligi va sifatini oshirish, ayniksa ular tarkibidagi oksil mikdorini kupaytirish, sun’iy usulda vitaminlar, aminokislotalar, mikroelementlar, antibiotiklar va ustiruvchi moddalar ishlab chikarishni kupaytirish zarur. Shu bilan birga omuxta yemni, donador va briket shaklida tayyorlash ishlarini jadallashtirish muxim axamiyatga ega. Barcha turdagi chorva mollari va parrandalar uchun juda muxim xisoblangan dagal va sersuv ozuklar: beda pichani, silos, xashaki lavlagi, ozukabop poliz ekinlarini yanada kuprok yetishtirish, mavjud yaylovlardan unumli foydalanish, ularning xosildorligini oshirish va sugoriladigan madaniy yaylovlar tashkil etish shular jumlasidandir.
Tabiiy-iklim va xujalik sharoitidan kelib chikib, yem-xashak tayyorlashning xar xil usullari kullaniladi. Bu usullarni tanlashda yigishtirish sharoiti, xosildorlik, yigishtiriladigan maydon, xayvonlar turi va soni xamda boshka faktorlar xisobga olinadi.
Sochiluvchan pichan tayyorlash. Bu usulda kuyidagi asosiy operatsiyalar bajariladi: ut urib yotkiziladi, kuritiladi, tudalanadi, uyumlar xosil kilinadi, sungra tashib ketiladi va garamlanadi. Bu usul iktisodiy jixatdan ma’kul emas, xamda yukori sifatli yem-xashak tayyorlash imkonini bermaydi.
Zichlangan pichan tayyorlash. Bu progressiv usullardan xisoblanadi. Bu usulda utni urib yotkiziladi, kuritiladi, tudalanadi va bir vaktning uzida zichlanadi. Zichlangan toylarni transport vositalariga yuklanadi va garam-larga joylanadi. Bu usulda pichanni isrofgarchiligi sezilarli kamayadi, sifati ortadi va yuklash-tushirish, tashish va saklashda kulaylik tugiladi.
Sochiluvchan va zichlangan pichanni majburiy ventilyatsiyalab (shamol-latib) kuritib tayyorlash. Bu usulda ut urib yotkiziladi, ozrok kuritiladi (sochiluvchan pichan tayyorlashda 35…45, zichlangan pichan tayyorlashda 30…35 foiz namlikgacha), tudalanadi, sungra kushimcha kuritiladigan joylarga tashib ketiladi. Kuritish joylarida garamlangan pichanni atmosfera yoki kizitilgan xavo bilan aktiv shamollatib kuritiladi. Bunday texnologiya xosilni yigish effektivligini oshiradi, pichan massasidagi proteinni tulik saklab kolish va karotin mikdorini oshirish imkonini beradi.
Utlar va silosbop ekinlarni maydalab yigish. Silos, pichan va ut uni ekinlarini maydalangan poyasidan tayyorlanadi.
Aralash silos oziklik xususiyatlari buyicha bir-birini tuldiruvchi bir kancha aralashmalardan tayyorlanadi. Odatda bunday ozik parrandalar uchun, shuningdek, yosh buzoklar uchun protein va vitaminlarga boy bulgan usimliklardan, tarkibida oson xazm buladigan uglevodlar kup bulgan ildizmevalardan tayyorlanadi. Kuk massa siloslash oldidan silos maydalagichlarda 1,5...2 sm uzunlikda maydalanadi.
Pichandan barcha turdagi dagal oziklar ichida kuprok foydalaniladi, ayniksa beda pichani ot, kuy va koramollar uchun muxim xisoblanadi. Boshka turdagi barcha usimliklar poyasidan xam pichan tayyorlanadi.
Ut uni 3 sm gacha kilib maydalangan va yukori temperaturali kuritgichlarda 8…12 foiz namlikgacha kuritilgan usimlik poyasidan tayyorlanadi.
Ut va silos ekinlaridan yem-xashak tayyorlashda asosiy operatsiyalarni mexanizatsiyalash uchun yem-xashak tayyorlash mashinalari kullaniladi. Utlarni urish va ularni tudalash uchun urish, ezish va massani kator uyumlarga yotkizish urgich-ezgichlardann foydalaniladi. Pichan tayyorlashda utlarni urish yoki massani maydalangan xolda kator uyumlardan yigib olish uchun urgich-maydalagichlardan foydalaniladi. Kuruk pichan, yangi urilgan va suligan utlar kundalang xaskashlar bilan kator uyumlarga tudalanadi, suligan utlar gildirak-barmokli xaskashlar yordamida tudalanadi, urilgan utlar titkilanadi va kator uyumlar agdariladi. Pichanni kator uyumlardan yigib olish va garamchalar xosil kilish uchun podborщik-garamlagich, pichanni kator uyumlardan garamchalarga yigish va tashish uchun volokushkalar muljallangan. Pichan va poxollar yuklagich yordamida garamga joylanib, press-podborщiklar bilan zichlanadi.