Mavzu: Yengil atletikaning rivojlanish tarixi Reja

Startdan keyingi yugurish. Kiska masofalarga yugurishda yaxshi natija kursatish uchun, startdan keyin tezda maksimal tezlikka erishish juda muxim. Buning uchun odatda 20-25 m davom etadigan startdan keyingi yugurish xizmat kiladi.
Startdan keyingi birinchi qadamlarning to`g`riligi va shiddatli depsinganda gavda bilan yulka urtasidagi burchak mumin qadar utkair bulishiga shuningdek, yuguruvchining kuchiga harakatlarning tezligini bo`gliq. Birinchi qadam oldingi tirgakdan depsinayotgan oyoqning tulik to`g`rilanishi, shu bilan bir vaqtda ikkinchi oyoq soni kutarilishi bilan boshlanadi. Oyoqning soni to`g`rilangan oyoqka nisbatan to`g`ri burchakdan kattarok burchak xosil qilib kutariladi. Sonni juda yuqori kutarish musqo`llarning ishlash sharti nuktai nazaridan urinsizdir: bundan tashqari tana ortikcha yuqoriga kutarilib, oldinga siljish, kiyinlashadiyu bu
Mavzu: Futbol o‘yinining kelib chiqishi va rivojlanish tarixi.
Reja:

1. 
   Futbol o‘yinining kelib chiqishi
   
2. 
   Zamonaviy futbolning paydo boʻlishi va tarqalishi
   

Kelib chiqish tarixi
Sun sulolasi davrida cuju oʻynayotgan bolalar tasvirlangan surat.
FIFAga koʻra futbolga oʻxshash va ilmiy dalillarga ega boʻlgan dastlabki oʻyin miloddan avvalgi 300-200 yillarda Xitoyda harbiy mashgʻulotlar uchun oʻtkazilgan cuju sport turi hisoblanadi^[1][2]. Ikkita bambuk qamish bilan mahkamlangan, yung bilan toʻldirilgan charmdan yasalgan shar, 30-40 sm balandlikdagi qal’aga oʻtkazishni maqsad qilgan ushbu oʻyin; toʻpga qoʻl va qoʻllardan boshqa har qanday tana aʼzosiga tegish mumkin edi^[1]. Bir necha asr oʻtgach, kemari deb nomlangan oʻyin Yaponiyada paydo boʻldi, unda ham cuju izlari boʻlib, milodiy 644 yilda paydo boʻlgan^[3]. Cujudan farqli oʻlaroq, raqobatsiz oʻynaladigan kemarining maqsadi dumaloq maydonda oʻyinchilarning toʻpni oyoqlari bilan urib yurishlari va toʻpni yerga tushirmasdan bir-biriga oshirishlariga asoslangan edi^[1]. Yevropada futbolga oʻxshash dastlabki oʻyin Qadimgi Yunonistonda oʻynagan episkiros deb nomlangan oʻyindir^[1][4]. Tananing har bir aʼzosi bilan aloqa erkin boʻlgan oʻyinda oʻyinchilar ikki jamoaga boʻlingan va har bir jamoa toʻpni uzatish yoki otish yoʻli bilan raqib jamoa maydonining oxiridagi chiziqdan oʻtkazishga harakat qilgan. Shunga oʻxshash oʻyin keyinchalik Rim imperiyasida harpastum nomi bilan oʻynalgan^[1][5].
Oʻrta yosh[tahrir | manbasini tahrirlash]
Londonda oʻynalgan olomon futbolining tasviri. 1721-yil
Oʻrta asrlarda Yevropada toʻp oʻyini haqida birinchi maʼlumot IX asrga tegishli Nenniusning Brittonum tarixi asarida uchraydi. Uelsning shimoliy qismlarida yozilgan asarda toʻp oʻynayotgan bir guruh bolalar haqida soʻz boradi^[6]. Angliyaning qoʻshni shaharlari yoki qishloqlari oʻrtasida oʻynaladigan olomon futboli deb nomlangan oʻyinda maqsad toʻpni raqib jamoaning shahar yoki qishlogʻidagi belgilangan hududga yuborish edi. Deyarli hech qanday qoidalar mavjud boʻlmagan bu oʻyinda oʻyinchilar chegarasi boʻlmagan va yuzlab odamlar ishtirok etishlari mumkin edi^[7]. Ushbu voqealar paytida sodir boʻlgan chalkashlik va voqealarni sabab qilib, Qirol Edward II Futbol oʻyinini 1314-yil 13-aprelda taqiqlangan. Bu taʼqiq keyinchalik hukmdorlar tomonidan davom ettirilgan va mamlakatda futbol oʻynash 300 yil davomida taʼqiqlangan^[8][9]. Angliyadagi futbol guruhiga oʻxshash oʻyinning mavjudligi Fransiyada ham uchraydi. Soule, cholle yoki choule deb nomlangan ushbu oʻyin haqidagi dastlabki maʼlumotlar 1147-yilga tegishli^[10]. 1319-yilda Filipp V va 1369-yilda Karl V tomonidan Fransiyada bunday oʻyinlarni oʻynash taʼqiqlangan^[11]. Italiyada paydo boʻlgan va XVI asrda yaratilgan Calcio fiorentino deb nomlangan sport turida maqsad toʻpni raqib jamoa darvozasiga yoʻllash edi. Toʻpni nazorat qilish, uni jamoadoshiga uzatish va darvozaga yoʻllash uchun qoʻl va oyoqdan foydalanish erkin edi^[12]. FIFAn, ing taʼkidlashicha, bu futbolga oʻxshash barcha sport turlari bugungi futbol bilan bevosita bogʻliq emas^[7].
Zamonaviy futbolning paydo boʻlishi va tarqalishi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1872-yil 30-noyabrda Angliya va Shotlandiya oʻrtasidagi birinchi xalqaro futbol oʻyinining tasviri.
Zamonaviy futbol qoidalari XIX asr oʻrtalarida Angliyadagi xususiy maktablarda turli qoidalar bilan oʻynalb kelingan futbol shakllariga asoslanadi^[7]. 1848-yilda Kembrij universitetida Eton, Harrow, Regby, Winchester va Shrewsbury nomli taʼlim muassasalarining vakillari ishtirokida yaratilgan Kembrij qoidalari futbol va shunga oʻxshash sport turlarini rivojlantirishda ancha samarali rol oʻynaydi. Garchi baʼzi oʻyinlar ushbu qoidalardan foydalangan holda oʻtkazilgan boʻlsa-da, ular katta jamoa tomonidan qabul qilinmagan^[13][14]. 1850-yillarda ingliz tilida soʻzlashuvchi mamlakatlardagi turli klublar oʻz maktablari yoki universitetlaridan ajralib chiqib, mustaqil tashkilotlar sifatida faoliyat yurita boshladilar. Ulardan baʼzilari oʻz qoidalarini yaratib, shu qoidalarga koʻra futbol oʻynashni boshladilar. 1857-yilda sobiq talabalar tomonidan asos solingan Sheffild futbol klubi 1867-