Mavzu: Yo‘l qurilishida ishlatiladigan mexanizastiyalashgan asboblar. Reja

Mavzu: Yo‘l qurilishida ishlatiladigan mexanizastiyalashgan asboblar.
Reja:

1. 
   Yo’l qurilish mashinalar haqida ma’lumot.
   

2. 
   Buldozerlar va Avtogreyderlarni yo’l qurilishda ahamyati.
   

3. 
   Yo’l qurlishda takominlashgan mashinalar haqida ma’lumotlar.
   

4. 
   Xulosa.
   

5. 
   Foydalanilgan Adabiyotlar.
   

Yer qazish ishlari qurilish ishlarida keng tarqalgan va sermexnat ko’rinishdan xisoblanadi. Bu ishlar tez-tez bir necha oy uzokka chuziladi va kurilish ob’ektning tayyorgarligining umumiy muddatini aniklaydi.

Yer kazish mashinalari rivojlanishning mashakkatli va uzun yulini bosib utdidar. Berilgan kurinishdagi birinchi mashinalardan biri dvigateli 15 ot kuchiga ega bulgan kup kovshli zemlecherpalka bulgan. U 1836 yilda AKShda birinchi bor kovsh (chumich)li bug’li ekskavator qurildi.
Yer qazish mashinalarini ko’plab ishlab chikarish 1935-1940 yillarda boshlandi va 1950-yillarda davom etgan. Gidrotexnik, yul va sanoat kurilishlari juda katta xajmdagi yer ishlari bilan farklanadi.
Yer (tuprok) ishlarining texnologik jarayoni bir kancha asosiy va yordamchi operatsiyalardan tashkil topgan. Asosiy operatsiyalarga tuprokka ishlov berish, uni bir joydan ikkinchi joyga kuchirib (transportirovka kilib) yer kurilishiga joylash va tekislashlar kiradi. Yordamchi operatsiyalarga esa tuprokni tayyorlash, ishlov berish (yumshatish, chopish), suvni kamaytirish, kotlovanlarning atrofini urab turuvchi devorlar va xokazolar kiradi. Tuprok ishlarini ishlab chikarish sharoitlari bizning mamlakatimizda (uning kattaliklarining kuchiga karab) xaddan tashkari xilma-xil. Ular tuprokning xolati, bajariladigan joyning iklimi va meteorologik (ob-xavo) xususiyatlari bilan, bir joyga karatilganlik bilan va uzluksizligi bilan farklanadi. Yer kurilishlari turli xil konstruksiyalar va kattalik (ulcham)larga ega. Tuprok ishlarining ishlab chikarishning tashkil kilish va texnologiyasi ularning sharoitlariga muvofik xam farklidir. Shularni xisobga olgan xolda kup turdagi va kattaliklardagi yer kazish mashinalari yaratildi.
Asosiy yer kazish mashinalarining ish jarayoniga kura, bir kator guruxlarga ajratish mumkin:
Uzining dvigatelining energiyasi xisobiga yer kazish mashinalari tuprokni massivdan ajratadilar. Bunda tuprok bir joydan ikkinchi joyga olinayotganda, ularning orasidagi masofa mashinaning konstruktiv elementlari ulchamlari bilan aniklanadi. Yer kazish mashinalari guruxiga turli xil tipdagi ekskavatorlar kiradi.
Yer kazish-transport mashinalari tortish kuchi xarakati orkali, undan tashkari fakat xarakat kilayotgan vaktda tuprokka (yerga) ishlov beradigan mashinalardir. Bu gurux mashinalariga buldozer, skreperlar, greyderlar, greyder-elevatorlar kiradi. Tuprokni bir joydan ikkinchi joyga kuchirish uzokligi, koida buyicha texnik-iktisodiy faxmlashlar orkali aniklanadi.
Yuk kutarish mashinalari. Bularga avvalambor uziga yer kazish mashinalari va yer kazish-transport mashinalari xususiyatlarini kamrab olgan frontal yuk ortish mashinalari kiradi, ular tuprokni turgan joyda xam yoki xarakat kilayotgan vaktda kazib ketishi mumkin.
Tuprokka gidravlik ishlov beruvchi massivdan ajratib oluvchi va suv (gidromotorlar, zemlesoslar) energiyasi yordami bilan transportirovka kiluvchi mashinalar.
Yer tekislaydigan mashinalar turli xil kanotlar, tranbovkalar kiluvchi va vibratsion mashinalar.
Yordamchi mashinalar. – Asosiy mashinalarning ishini ta’minlab turadi, ularning ustiga bir necha guruxlarga bulinib ketadi. Ularga asosiy mashina jixozlari , (ildiz sugiradigan mashinalar, buta (poya) kirkadigan mashinalar, tosh tozalaydigan va xokazo mashinalar) kiradi.
Tuprokka ishlov berishni tayyorlash uchun mashinalar – yerni yumshatadigan mashinalar, burgilash mashinalari.
Suv kamaytirish va uni kaytarish uchun mashina va jixozlar.
Xamma mashinalarning ish jarayoni uzluksiz yoki siklik davom etishi mumkin. Birinchi xolda mashinalar (masalan, ekskavator uzluksiz xarakatdagi mashinalar, gidromexanizatsiya vositalari va boshka) belgilab kuyilgan rejimda ishlaydilar.



Ikkinchisida – ish operatsiyalari uzluksiz almashib turadi – kazish (kovlash), tuprokni bir joydan kuchirilishi, salt yurish (bir chumichli ekskavator, buldozer, skreper, pogruzchik).
Xar bir mashina 5ta elementdan tashkil topgan va bu elementlarning kushilmasi bilan mashina konstruksiyasining butunligini aniklaydi. Bu elementlarga: ish jixozlari, kuchli uskuna (dvigatel), bazali va yuradigan jixozi (rama), uzatmalar mexanizmlari (transmissiya), boshkarish sistemalari kiradi. Tuprok ishlari uchun muljallangan mashinalari maxsus va universal buladi.
Mashinalar tuzilishi vazifasi buyicha kazish, buzish tekislash, ajratish va boshka shu kabi ish jarayonlariga eng muvofik tarzda javob beradigan bulishi kerak. Mashinaga kuyiladigan talablar darajasi va ularni sifat jixatidan baxosi fan-texnika tarakkiyotiga boglik. Mashina yaratishda va uni yangilashda konstruktiv, texnologik, foydalanish talablariga, shuningdek, iktisodiy va ijtimoiy talablarga rioya kilinishi kerakki, ularni bajarilishi mashinaning yukori sifatli bulishini (ish unumdorligi, ishonchliligi, uzokka chidashi ergonomika va boshkalar) ta’minlanishi zarur.