Mavzu Yosh va pedagogik psixologiyaning predmeti

Fanning rivojlanish bosqichlari.



Yosh va pedagogik psixologiya alohida predmet sifatida XIX asr boshlarida vujudga kelgan.


Rossiyada mazkur sohadagi tadqiqotchilar namunalari Sharq va ­G’arb madaniyati ta’sirida inson ruhiyati bilan bog’liq qator og’zaki va yozma, amaliy va ilmiy asarlarda paydo bo’la boshladi.

O’tgan ajdodlarimizning ham qomusiy asarlarida bola taraqqiyoti va tarbiyasi masalalari katta o’rin egallaydi.
Abu Nosr Farobiyning “Masalalar mohiyati”,
Abu Rayhon Beruniyning “O’tmish yodgorliklari”,
Ibn Sinoning “Tib qonunlari” asarlari,
A.Navoiyning “Mahbub ul-qulub” va boshqa juda ko’p asarlar shular jumlasidandir.



Umuman sharq va G’arb madaniyatida ham psixologik – pedagogik mazmundagi asarlar XVII-XVIII asrlarda diniy-axloqiy negizda yozilgan. XVIII asrga kelibgina ma’lum uslubga ega bo’lgan ilmiy fikrlar vujudga kela boshladi. Rus sosial-demokratlari A.N.Gersen, N.G.Cherkishevskiy, N.A.Dobrodyubov, V.G.Belenskiylarning inson kamoloti to’g’risidagi qarashlari psixologiyaning rivojlanishiga katta hissa qo’shdi. I.M.Sechenov, I.P.Pavlov g’oyalariga asoslangan Ribakov, K.N.Kornshlov, P.P.Blonskiy, L.S.Vigotskiy va boshqa olimlar yosh psixologiyasi bo’yicha qimmatli tadqiqotlarni amalga oshirdilar.





XX asrga kelib yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiyada psixik taraqqiyot omillarini talqin etuvchi 2 ta yo’nalish yuzaga keldi.







Sosiogenetik

Biogenetik


Biogenetik yo`nalish vakillari uchun psixik rivojlanishni belgilovchi irsiy biogenetik va ijtimoiy omillar yonma-yon turadi, lekin yetakchi rolni biologik ya’ni irsiy omillar bajaradi.


Biogenetik qonunni F. Myuller va E. Gekkel kashf qilgan. Bunday qarashning ko’zga ko’ringan vakillaridan biri amerikalik psixolog S.Xolle (1844-1924) bo’lib, u Gekelning biogenetik qonunini psixologiyada bevosita ko’chiradi. Bu nazariyaga ko’ra ontogenezda bola o’z psixik taraqqiyotida filogenezni insonning tarixiy rivojlanish bosqichlarini qisqargan holda boshdan kechiradi.

(chakaloй-faйat sut emizuvchi рayvon, 6 oylikda maymunlar darajasiga yetadi, 2 yoshida oddiy odam, 5 yoshda ibtidoiy gala, maktabga kirgach ibtidoiy davr odami darajasida, 16-18 yoshda xozirgi zamon kishilari darajasiga yetadi deb xisoblaydilar.
Inson zotidagi rivojlanishi boskichlari filogenezni aynan takrorlamaydi. Biologizm tarafdorlaridan Krechmer «Konstitutsion nazariya» yaratgan. Z.Freyd esa shaxsning barcha xatti-xarakatlari instinktlaridan kelib chikadi deb xisoblaydi. Albatta, biologik omillar inson xulkini belgilovchi birdan bir omil emas.