Mavzu yuzasidan topshiriq

Mavzu yuzasidan topshiriq
2. Alloma qachon va qaerda tug'ilgan?
Abu Ali ibn Sino 980 yilda Buxoro yaqinidagi Afshona qishlog’ida kichik amaldor oilasida tug’iladi

3. Ibn Sino fikriga ko‘ra o'qituvchi qanday bo‘lishi kerak?

4. Ibn Sinoning qaysi asarlarini bilasiz?
U Nuh ibn Mansurga atab nafsoniy quvvatlar haqida risola, „Urjuza“ tibbiy sheʼriy asari, oʻz qoʻshnisi va doʻsti Abulhusayn al-Aruziyning iltimosiga binoan, koʻp fanlarni oʻz ichiga olgan „Alhikmat al-Aruziy“ („Aruziy hikmati“) asarini taʼlif etdi. Undan tashqari, boshqa bir doʻsti faqih Abu Bakr albar qiy (yoki Baraqiy) ning iltimosiga koʻra, 20 jildli „Alhosil val-mahsul“ („Yakun va natija“) qomusiy asari hamda 2 jildli „Kitob al-bir val-ism“ („Sahovat va jinoyat kitobi“)ni yozdi.
fazasini qayd qilish va qayta tiklash zarur. Bu esa amalda mumkin. Chunki interferensiyada, intensivlikning taqsimoti interferensiyaga kiruvchi to’lqinlarning ham amplitudalariga, ham fazalariga bog’liq Shuning uchun ham faza, ham amplituda haqidagi ma'lu-motlarni qayd qilish uchun jismdan chiquvchi to’lqindan (jism to’lqini) tashqari, yorug’lik manbayidan boruvchi, unga kogerent bo’lgan to’lqindan ham (tayanch to’lqini) foydalaniladi.Golografiyaning asosiy g’oyasiga muvofiq, jism va tayanch to’lqinlari hosil qiladigan interferension manzaradagi intensivliklar taqsimoti rasmga tushirib olinadi. So’ngra, fotoplastinkada qayd qilingan qoraygan taqsimotlar yorug’lik difraksiyasi yordamida qayta tiklanib, jism bo’lmasa ham, uni o’rYorug’lik to’lqinlarining qutblanish mexanizmini yaxshiroq tasawur qilish uchun mexanik to’lqinlarning qutblanishi bilan tanishaylik.Bo’ylama to’lqinlar (tovush to’lqinlari) holida tebranish to’lqinning tarqalish yo’nalishi bilan mos keladi. Ko’ndalang to'lqinlar holida esa tebranish to’lqinning tarqalish yo’nalishiga perpendikular bo’ladi. Shu bilan birga to’lqinning tarqalish yo’nalishiga perpendikular bo’lgan yo’nalish cheksiz ko’pdir Qutblangan to’lqinni hosil qilish uchun quyidagicha tajriba o’tkazaylik. Yo’lida tirqishli to’siq qo’yilgan ko’ndalang to’lqin SO chilvir bo’ylab tarqalayotgan bo’lsin Garchi to’lqin harakat yo’nalishiga perpendikular bo’lgan barcha yo’nalishlarda tebranishi mumkin bo’lsada, AB tirqishga parallel bo’lgan to’lqinlargina to’siqdan o’tadi, boshqacha aytganda, shu yo’nalish bosh-qalariga nisbatan ustun bo’lib qoladi, ya'ni to’lqin qutblanadi. Agar to’siq va demak, tirqish ham 90° ga burilsa to’lqin tirqishdan o’tolmay so’nadi. Tajriba natijasi chilvirdagi to’lqin ko’ndalang, qutblanish esa ko’ndalang to’lqinlarga xos xususiyat ekanligini ko’rsatadi. Bo’ylama to’lqinlar tirqish qanday joylashishi-dan qafiy nazar, undan o’taveradi.Endi yorug’lik to’lqinlarining tabiatini aniqlash uchun yuqorida keltirilganga o’xshash tajriba o’tkazib ko’raylik. Yorug’lik to’lqini holida «tirqishli to'siq» vazifasini nima bajarishi mumkin, degan savol tug’iladi. Bu vazifani ba'zi kristallar, masalan, turmalin o’tashi mumkin. Bunday kristallar anizotropik xususiyatlarga ega bo’lganliklari uchun, yorug’lik tebranishining ma'lum yo’nalishidagisini o’tkazib, boshqalarini o’tkazmaydi. Boshqacha aytganda, ular yorug’likni qutblash xususiyatiga ega va shuning uchun ularni qutblagichlar deyiladi.
Yorug’lik tg’lqinining qutblanish xususiyatiga egaligi uning ko’ndalang to’lqin ekanligini isbotlaydi.Endi turmalin bilan tajriba o’tkazaylik. Buning uchun tabiiy yorug’lik turmalin plastinkaning optik o’qi O ga perpendikular ravishda yo’naltiriladi uning O optik o’qi undagi tirqish vazifasini o’taydi. Optik o’q deb, turmalinning tebranish so’nmay o’tadigan yo’nalishiga aytiladi). Birinchi turma-linni nur yo’nalishi atrofida aylantirib, undan o’tgan yorug’lik intensivligining o’zgarmaganligini ko’ramiz. Agar nurning yo’liga ikkinchi T₂ turmalin plastinkani qo’ysak va uni nur yo’nalishi atrofida aylantirsak, o’tayotgan yorug’lik intensivligining o’zgarishi kuzatiladi. Ikkinchi turmalindan chiqayotgan nurning intensivligi turmalin plastinkalarning optik o’qlari orasidagi cc burchakka bog’liq bo’lib, tushayotgan yorug’lik intensivligi bilan fransuz fizigi E.Malyus (1775—1812) nomidagi qonun orqali bog’langan;bu yerda — ikkinchi turmalindan chiqayotgan, — ikkinchi turmalinga tushayotgan yorug’lik intensivliklari.Tabiiy yorug’lik ikkita dielektrikning (misol uchun havo va suv) chegarasiga tushganda bir qismi qaytadi, bir qismi esa sinib ikkinchi muhitda harakatlanadi. Bu nurlarning yo’liga turmalin plastinka qo’yib, ularning qisman qutblanganligiga ishonch hosil qilish mumkin. Tajribalar qaytgan nurda tushish tekisligiga perpendikular bo’lgan tebranish singanida esa tushish tekisligiga parallel tebranish (strelkalar bilan ko’rsatilgan) ustunroq bo’lishini ko’rsatdi.Qutblanish hodisasi xalq xo’jaligidajuda keng qo’llaniladi. Bularga mexanik yuklanish natijasida vujudga keladigan elastik kuchlanish joylari-ni aniqlash, tovushni yozish va eshittirish kabi tez o’tadigan jarayonlarni o’rganish misol bo’ladi. Tajribalarning ko’rsatishicha, ba'zi kristallar va organik moddalarning eritmalaridan qutblangan yorug’lik o’tganida qutblanish tekisligining burilishi kuzatiladi. Qutblanish tekisligini burovchi moddalar optik faol moddalar deyiladi. Bunday moddalarga kvars, shakarning suvdagi eritmasi va boshqalar misol bo’ladi. Aynan shu hodisadan optik faol moddalar eritmasining konsentratsiyasini aniqlashda keng foydalaniladi Keling , biz uchun hozir oddiy va har xillari bo'lgan televizor tarixiga bir nazar solib ko'raylik. Avval boshda katta va o'ta og'ir darajadagi televizorlar ixtoro qilingan va bu voqea o'ta e'tiborga molik bo'lgan. Buni qarangki, o'sha televizorlar rangdor ham emas faqatgina oq va qora ranglardan iborat edi. Bora bora uning hajmi kichrayib,ixchamroq qilib chiqarila

5. «Kitob ash-Shifo» kitobi necha jildlik va uning necha jildda mantiqqa oid?

«Kitob al-qonun fi-t-tib» («Tib qonunlari kitobi», 5 kitob, 14 jilddan iborat bo‘lgan)
6. Ibn Sino fanlar tasnifi muammosini qay tarzda hal etgan?

Abu Ali ibn Sinoning «Al-Qonun», «Hayy ibn YAqzon», «Risolat at - tayr», «Risolat fi-l-ishq» («Ishq haqida risola»), «Risolat fi mohiyat as-salot» («Nomozning mohiyati haqida risola»), «Kitob fi ma’no ziyorat» («Ziyorat qilishning ma’nosi haqida»), «Risolat fi - daf al – g’am min al mivt» («O’limdan keladigan g’amni daf qilish haqida risola»), «risolat al-qadr», «An-Najot», «Ash SHifo», «Donishnoma», «Kitob ash - ishorat» va at tanbihot asarlari shular jumlasidandir.

7. Ibn Sinoning axloqiy xislatlarga bergan ta’rifmi keltiring.
 Olimning fikricha, axloq fani kishilarning o`ziga va boshqalarga nisabatan xatti - harakati me`yorlari va qoidalarini o`rganadi.

11. Ibn Sinoning umumbashariy qadriyatlarini tavsiflang?

Ibn Sino 17 yoshdayoq, Buxoro xalqi orasida mohir tabib sifatida tanildi. Oʻsha kezlarda hukmdor Nuh ibn Mansur betob boʻlib, saroy tabiblari uni davolashdan ojiz edilar. Dovrugʻi butun shaharga yoyilgan yosh tabibni amirni davolash uchun saroyga taklif qiladilar. Uning muolajasidan bemor tezda sogʻayib, oyoqqa turadi. Evaziga Ibn Sino saroy kutubxonasidan foydalanish imkoniyatiga ega boʻladi. Somoniylarning kutubxonasi oʻsha davrda butun Oʻrta va Yaqin Sharqdagi eng katta va boy kutubxonalardan sanalardi. Ibn Sino bir necha yil davomida shu kutubxonada kechayu kunduz mutolaa bilan mashgʻul boʻlib, oʻz davrining eng oʻqimishli, bilim doirasi keng kishilaridan biriga aylandi va shu paytdan boshlab oʻrta asr falsafasini mustaqil oʻrganishga kirishdi