Mavzuga tayyorgarlik

O’ZBEKISTONDA IQTISODIY

ISLOXATLARNI HUQUQIY TAMINLASH

Ijtimoiy yo’naltirilgan madaniy – marifiy bozor xo’jaligini tegishli ravishda huquqiy jihatdan taqsimlamsadan turib bunday xo’jalikni shakllantirishni tasavvur qilib bo’lmaydi. Bozor iqtisodiyoti xuquqiy normalar va qoidalarga tayanishi bilan mamuriy – buruqbozlik tizimidan farq qiladi. Bozor munosabatlarining butun mexanizmi davlat tomonidan ko’rsatilgan va qonun bilan mustahkamlangan bozor shart – sharoitlari doirasidagina amalga oshiriladi. Bozor munosabatlari – o’z o’zini boshqaradigan tizimdir. U qayta aloqaga asoslangan xamda bosh – boshdoqlikga va xaddan oshishlarga bozor g’oysining o’zini obro’sizlantirishga yo’l qo’ymaydigan muayyan qoidalarga bo’ysunadi. Turli mamlakatlar qonunchiligida qabul qilingan huquqiy shakllar, vositasi va uslublar xilma – xil bo’lgani xolda bozor munosabatlari rivojlanishi bilan bog’liq ravishda qonun va yuridik amaliyotga muttasil o’zgarishlar kiritilgani holda umumiy qoidalar o’zgarishsiz qoladi, chunki bozor talablari obyektiv ravishda shuni taqazo qiladi. Ijtimoiy yo’naltirilgan bozor iqtisodiyotining qonunchilik asosini yaratish – bu faqat o’tish davrining majburiy shartigagina bo’lib qolmay balki xuquqiy davlatni barpo etishning o’ziga xos xususiyati xamdir. Bozor mehanizmiga keladigan huquqiy asosni shakllantirish – bu uzoq davom etadigan, murakkab va muttasil takomillashtirib boradigan jarayondir. Xozirgi vaqtda iqtisodiy jarayonlarni islox qilishning huquqiy asoslarini yaratuvchi bir qator asosiy qonun xujjatlari qabul qilindi. Shuningdek qonunlarning butun bir to’plami xam qabul qilindi. Bozorni yanada rivojlantirish va uning huquqiy taminlanishini mustahkamlash maqsadida amaldagi qonunlarni, ularni qo’llanish amaliyotini xisobga olgan xolda muttasil to’ldirib borish, bozor munosabatlarining faoliyat soxasini kengaytiruvchi va ularni mustahkamlovchi yangi xuquqiy xujjatlarni ishlab chiqish zarur. Qonunlar xayotiy, amaliyot bilan uzviy bog’liq bo’lshi va undan kelib chiqmog’i kerak. Bozorning muayyan tizimga solinishi uni shu tariqa huquqiy taminlashning eng muxim shartlaridir. Qabul qilinadiga qonunlar va qonunchilikga oid xujjatlar o’zro bog’langan bo’lishi va ijtimoiy yo’naltirilgan yaxlit bozor mehanizmining huquqiy tizimi jadallik bilan yaratishga ko’maklashishi kerak. Qonun loyixalarini tayyorlash va keyinchalik ko’rib chiqish xamda tasdiqlashgaqabul qilish tanlov asosida bo’lishini bilimdon ekspertlar shu jumladan xalqaro ekspertlar ularni ko’rib chiqishni ommaviy axborot vositalari keng muhokama qilishni qoida tusiga kiritish kerak. Shu bilan birga qonun xujjatlari bevosita ta’sir ko’rsatish kuchiga ega bo’lish kerak, amaliyotda paydo bo’ladigan xar qanday masalalarni huquqiy tizim qoidalariga muvofiq xal qilishga imkon berish zarur. Qonunchilik tizimini takomillashtirish bilan bir qatorda qonunlarni xayotga izchil joriy qilish barcha xo’jalikl subyektlarining yuridik normalar va qoidalariga qatiy amal qilishni ta’minlash madaniy – marifiy bozorni shakllantirishning majburiy shartidir. Shu sababli qonunga bo’ysunish bozor munosabatlariga o’tishning barcha amal qilishi kerak bo’lgan yetakchi prinsiplaridan biridir. Xar qanday huquqiy davlatning o’ziga xos xususiyati shundan iboratdir. Qonunchilik va huquqiy – tarbibot tantana qilmas ekan, huquqiy davlat kurishni tasavvur qilib bo’lmaydi. Iqtisodiy faoliyatning tadbirkorlik va mehnatning davlat tomonidan kafolatlangan erkinligi, mulkchilikning barcha shakllarining teng huquqliligi va huquqiy ximoyalanganligi qonunchilik va huquqiy ximoyalangan qonunchilik va huquq – tartibot tantanasining eng muxim omilidir. Qonun ustuvorligi – huquqiy davlatning asosiy prinsipidir. Qonun oldida xamma barobardir. Huquqiy madaniyatning yuqori darajada bo’lishi huquqiy davlatning o’ziga xos xususiyatidir. Bozor iqtisodiyotini rivojlantirish sharoitida huquqiy madaniyatni oshirish muhim ish hisoblanadi.Shu bilan birga huquqiy madaniyat saviyasi qabul qilingan qonunlar soni bilan emas balki ushbu qonunlarning barcha qarajalarda ijro etilishi bilan belgilanadi. Zaro huquq normalari odamlar ongiga singan va ular orqali amal qilgan taqdirda yashaydi va ro’yobga chiqadi.