Mavzuning dolzarbligi: Vertikal planirovka qilish loyihasi general

1.2 Kvadratlar bo‘yicha nivelirlashni bajarish, kvadrat uchlari 
balandliklarini va loyiha balandliklarini aniqlash 
Bog‘lovchi nuqtalarning balandligini hisoblash quyidagicha bajariladi. 1. 1- 
bekatdan turib nivelirlashda, I nuqtadan olingan sanoq, bu sanoq orqadagi 
reykadan olingan sanoq (a) bo‘lib, G1 nuqtadan olingan sanoq esa oldingi (b) 
bo‘ladi (1.1.5-shakl). 
h1 = a
qora
– b
qora
= 1271 – 1873 = - 0600 
h2 = a
qiz
– b
qiz
. = 5953 – 6555 = - 0602 
h
o‘r1
= - 0601 
2. h1 = aqora – bqora = 1344 – 0302 = 1042 
h2 = aqiz – bqiz. = 6028 – 4984 = 1044 
2
2
 Т. Қўзибоев. Техникавий нивелирлаш . - Т.:” Ўқитувчи”, 1971 

---

- 10 - 
ho‘r2 = 1043 
3. h1 = aqora – bqora = 1714 - 2155 = - 0441 
h2 = aqiz – bqiz. = 6398 – 6837 = - 0439 
ho‘r3 = - 0440 
Bog‘lovchi nuqtalar yopiq poligon hosil qilganligi uchun, ularning o‘rtacha 
nisbiy balandliklari algebraik yig‘indisi nolga teng bo‘lishi kerak. Aks holda, 
chiqqan miqdor nivelirlash xatosi bo‘ladi. Misolimizdagi nisbiy xatolikni 
yig‘indisini 1.2.1-jadvalda ko‘rsatilgan. 
Bog‘lovchi nuqtalar balandligini hisoblash 1.2.1-jadval 
B
ek
atlar
raq
am
i 
Pik
etlar
nomi
Reykalardan olingan sanoqlar 
Nisbiy 
balandlik 
O‘rtacha 
nisbiy 
balandlik 
Asb
o
b
g
o
rizo
n
tiii
Ab
so
ly
u
t 
b
alan
d
lik
orqadagi 
oldingi 
oraliq 
+ 
- 
+ 
- 
1 
I 
G1 
1271 
5953 
1873 
5953 
0600 
0602 
-1 
0601 
50,000 
49,398 
2 
G1 
D3 
1344 
6028 
0302 
4984 
1042 
1044 
1043 
49,398 
50,441
3 
D3 
I 
1714 
6398 
2155 
6837 
0441 
0439 
-1 
0440 
50,441 
50,000 
Nivelirlash xatosi +2 mm tashkil qiladi, bu esa cheklik xatolikdan kichik 
bo‘lganligi uchun, u teskari ishora bilan o‘rtacha nisbiy balandliklarga tarqatiladi. 
So‘ngra tuzatilgan nisbiy balandliklar bo‘yicha bog‘lovchi nuqtalarning 
balandliklari aniqlanadi.
3
3
3
 Т. Қўзибоев. Техникавий нивелирлаш . - Т.:” Ўқитувчи”, 1971 

---

- 11 - 
Oraliq nuqtalarning balandliklari asbob gorizonti usulida hisoblanadi. Masalan 
nivelirlash chizmasidagi 1-bekatning asbob gorizontini quyidagicha topamiz. 
AG1 = Hl + a
qora
= 50.000 + 1.271 = 51.271,
AG2= HG1 +b
qora
= 49.398 + 1873 = 51.271 
AG
o‘rt
= (AG1 + AG2)/2 = 51.271 
Oraliq nuqtalar mutloq balandliklari qiymati quyidagi formula bo‘yicha 
topiladi.
Noral= AG
o‘rt
- s, bu erda s oraliq nuqtalarda reykaning qora tomonidan olingan 
sanoq. 
HA1 = 51.271 – 2.630 = 48.641 
HA2 = 51.271 – 1.899 = 49.372 
Shu tarzda qolgan nuqtalarning balandliklari aniqlanib, hisoblangan qiymatlar 
nivelirlash jurnaliga kiritiladi (2.1.1-shakl). 
1.2.1-shakl. Oraliq nuqtalarni nivelirlash chizmasi 
Yuqoridagi kabi barcha bekatlarning asbob gorizonti hisoblanadi. Har bir 
bekatning asbob gorizonti, shu bekatning raqami ostiga yoziladi. So‘ngra har bir 
bekatdan turib kvadrat uchlaridan olingan sanoqlarni, shu bekat asbob gorizontidan 
ayirib kvadrat uchlarining balandliklari aniqlanadi (1.2.2-shakl). 

---

- 12 - 
1.2.2-shakl. Kvadrat uchi balandliklarini hisoblash chizmasi 
Inshoot quriladigan joyni vertikal planlashtirishda bu joyning loyihaviy va 
ishchi balandliklarini, o‘yilma va ko‘tarmalarning tuproq hajmlarini aniqlashda 
taqribiy usulllardan foydalaniladi. Bu usullarda joyning relefi ma’lum geometrik 
shakllardan iborat deb qabul qilinadi. 
Joyni vertikal planlashtirishda loyihaviy maydon balandligi berilgan bo‘ladi. 
Vertikal planlashtirishdan ko‘zda tutilgan maqsadga ko‘ra loyihaviy maydon 
gorizontal yoki ma’lum nishablikda bo‘lishi mumkin. 
Agar loyihaviy maydon berilmagan bo‘lsa, joyni gorizontal holatga keltirish 
uchun tekislashda, ko‘pincha, o‘yilma va ko‘tarmalar tuproq hajmining bir-biriga 
teng bo‘lishi e’tiborga olinadi. Bunda joyning o‘rtacha balandligi aniqlanadi.