Mavzuning maqsadi

Geterotroflar orasida saprofitlar qoldiq organik moddalar bilan oziqlansa, 
parazitlar tirik organizmlar xisobiga oziqlanadi. Geterotroflardan tashqari, avtotrof 
mikroorganizmlar ham bor. Bular xemosintez, fotosintez, fotoreduksin hisobiga 
o‘zi organik moddalar hosil qiladi. Xsmosintez protsessida SO
2
za N
2
O dan 
orgenik modda Hosil bo‘ladi, bunda oksidlanadi (nitrifikatorlarda) yoki G‘e(ON)
3
ga aylanadi (temir bakteriyalarda). Bu protsesslarda ajralgan energiya xisobiga 
xemosintez protsessi amalga oshadi. 
Avtotroflar N
2
→N
2
O gacha oksidlaydi, u tubandagi tenglama bo‘yicha 
amalga oshadi: 2N
2
= O
2
=2N
2
O + 575 kJ. 
Tuproqda bulardan tashqari ham uchraydi. Bular uglerodni organik 
moddalardan yoki SO
2
dan oladi. Vodorod bakteriyalari molekulyar holdagi N
2
ni 
oksidlaydi. Bular orasida anaeroblar, fakultativ anaeroblar va aeroblar bor: Bu 
bakteriyalarni 1906 yilda Lebedev va Kazererlar tekshirganlar. 
Vodorod bakteriyalari avtotroflar bo‘lib, rangsiz, spora hosil qilmaydi, oddiy 

---

sun’iy muxitda (tarkibida azot, aminokislotalar bo‘lganda) bemalol o‘sa oladi. 
Oziq muhitiga S, R, Mg, K, Sa va mikroelemsntlardan G‘e, Ni qo‘shiladi, muhit rN 
= 6,5—7,5 va temperatura 28—35° da yaxshi o‘sadi. 
Vodorod bakteriyalari tubandagi gazlar aralashmasida tez o‘sadi: SO
2
—10%, 
O
2
—10—30%, N
2
—60—80%. Reaksiya tubandagicha boradi: N
2
+1/2O
2
=N
2
O 
Fermentlardan gidrogenaza va ATF pshtirok etadi. Bu bakteriyalar uchun 
zarur bo‘lgan N
2
va O
2
suvning elektrolizidan, S va N chiqindi moddalardan 
olinadi. 
Oziqlanish 
jarayonida 
fermentlarning 
ahamiyati 
katta. 
Chunki 
mikroorganizmlar turli organik moddalarni ximiyaviy ravishda parchalab, shu yo‘l 
bilan oziqlanadi va ba’zilari shu jarayonda nafas oladi. Mikrob parchalangan 
organik moddalarni qabul qilib, so‘ngra ularni o‘z hujayrasida qaytadan sintez 
qiladi va tanasiniig ayrim qismlarini tuzadi. 
Fermentlar oziqlanish va nafas olish jarayonlarida ishtirok etib ikkiga 
bo‘linadi. Bu fermentlardan ekzofermentlar (ektoenzimalar), tevarak-atrofdagi 
muhitga chiqariladi va ikkinchi xil fermentlar endofermentlar (endoekzimalar) 
mikrob hujayrasining o‘zi bilan bog‘langan bo‘ladi. Mikroblar o‘z faoliyati 
davomida ektofermentlarni oziqlantiruvchi muhitga ajratadi, ular bakterial filtrdan 
o‘tadilar, murakkab oziq moddalarni (oqsillar, kraxmal, kletchatka va boshqalarni) 
parchalab, hazm qilish uchun tayyorlaydilar. 
Endofermentlar hujayra protoplazmasi bilan mustahkam bog‘lik bo‘lib, faqat 
hujayra ichiga kirgan oziq moddalarni parchalaydilar va ularni hujayraning asosiy 
qismlariga aylantiradilar. 
1898 yilda L. Pasterning shogirdi Emil Dyuklo fermentlarning nomlariga 
«aza» so‘zini ko‘shishni tavsiya etdi. Masalan, kraxmalga ta’sir etadigan fermentni 
— amilaza, yog‘ moddalariga ta’sir etuvchini — lipaza va oqsilga ta’sir etuvchini 
— protsinaza deb atala boshlandi. Ammo ba’zi bir fermentlarning eski nomlari 
ham qoldi. Masalan, oshqozon shirasining fermenti pepsin, so‘lakning fermenti — 
ptizlin va boshqalar. Zamonaviy biologiya sanoatida fermentlar ishlatilmaydigan 
korxonalar kamdan-kam.