Maxsus, kasb-hunar ta’limi

Kimyoviy xossalari. To‘yingan uglevodorodlar uchun eng xarakterli reaksiya o‘rin olish reaksiyasidir. Masalan, metan yorug‘lik ta’sirida xlor bilan reaksiyaga kirishadi (kuchli yorug‘lik ta’sirida portlashi mumkin):
H H
H — C — H + Cl — Cl  H — C — H + HCl H CI
xlormetan yoki metil xlorid
H H

H — C — H + Cl — Cl
^t H — C — Cl + HCl

Cl Cl
dixlormetan yoki metilen xlorid


H H

CI — C — H + Cl — Cl
^t Cl — C — Cl + HCl

Cl Cl
trixlormetan
yoki xloroform
Cl Cl

CI — C — H + Cl — Cl
^t Cl — C — Cl + HCl

Cl Cl
tetraxlormetan yoki uglerod tetraxlorid (uglerod (IV) xlorid)
Amalda to‘yingan uglevodorodlarning galogenlar bilan reaksiyasi ancha murakkab bo‘ladi. Xlor molekulasi yorug‘lik energiyasini yutganda atomlarga ajraladi:





^:Cl^: Cl:  ^: Cl·+ ·Cl^:

Bitta juftlashmagan elektronga ega bo‘lgan xlor atomi juda aktiv. Ular metan molekulasi bilan to‘qnashganda reaksiya sodir bo‘lib, natijada kimyoviy juda aktiv erkin metil radikali hosil bo‘ladi:
H H
H ^: C ^: H + Cl^:  H ^: C· + H^:Cl^:


H H
metil radikali
Metil radikalining aktivligi ham juftlashmagan elektronga ega ekanligi bilan tushuntiriladi (foydalanilmagan valentlik).