Maxsus pedagogika

Yordamchi maktabda jismoniy tarbiya ishlarini 
olib borishning o‘ziga xosligi
Yordamchi maktabda jismoniy tarbiya ishlarini olib borishda kun 
tartibiga rioya qilmaslik yordamchi maktabda yomon oqibatlarga olib keladi. 
Yordamchi maktab o‘quvchilarining salomatligiga, o ‘quv faoliyatiga salbiy 
ta’sir ko‘rsatadi. Aqli zaif o ‘quvchilarga korreksion ta’lim-tarbiya berishda 
o ‘z vaqtida ovqatlanish, uxlash, dam olish, ochiq havoda sayr qilish, 
aqliy va jismoniy mehnatni tartib bilan almashtirish lozim.
Yordamchi maktabda kun tartibiga rioya qilmaslik yordamchi maktab 
o ‘quvchilarining a ’zoi badanini bo‘shashtiradi, tana hujayralarining, 
xususan, bosh miya hujayrasining ishlashini susaytiradi. O'qituvchilar 
aqli zaif o'quvchilarning maktabda ham, uyda ham kun tartibiga amal 
qilishini muntazam amalga oshirishni kuzatib boi ishlari shart. Yordamchi 
maktabda kun tartibini tuzishda o ‘quvchilar yoshi albatta hisobga olinishi 
zarur.
Jism oniy mashqlar yordamchi maktab o'quvchilarining somatik 
kasalliklarini inobatga olgan holda tanlanadi. Ciainki yordamchi maktab 
o ‘quvchilarinmg deyarli barchasi somatik kasailiklarga ega (yurak parogi,
175

---

jigar va buyrak yetishmovchiliklari, bosh miya bosimining tez-tez oshib 
turishi va boshqalar).
Shu bois yordamchi maktab o ‘quvchilari aynan shu ta ’sirlar natijasida 
tuzilishi jihatidan murakkab b o ‘lgan harakatlarni, katta tezlikdagi 
harakatlami bajarishda qiyinchiliklarga duch kelishlari va sog‘liqlariga zarar 
qilishi mumkin.
L ekin bu degan so ‘z jism o n iy ta rb iy a y o rd am c h i m aktab 
o ‘quvchilariga mumkin emas, degan so‘z emas. Yordamchi maktabda 
jismoniy tarbiya o ‘qituvchisi, vrach-pediatr, oligofrenopedagog bilan 
birgalikda yordamchi maktab o ‘quvchilariga barcha kasalliklari va yoshini 
inobatga olgan holda mashqlar tanlanadi va rejalashtiriladi. Davolovchi 
jism oniy tarbiya mashqlari yordamchi maktab o ‘quvchilari asablari 
m a jm u a si fa o liy a tig a h a m , x u su sa n , b o sh m iy a q o b ig ‘idagi 
harakatlantiruvchi qismiga ham ta’sir etadi, natijada ular harakatlarining 
bir-biriga uyg‘unligi yaxshilanadi, harakatlarida muvofiqlik, aniqlik, 
zaruriy kuch va ritm hosil b oiadi. Yordamchi maktab o ‘quvchisining 
aynan shu ta ’sirlar natijasida tuzilish jihatidan murakkab boim agan 
harakatlarni bajarishi jism oniy m ehnat m ashg‘uIotlari uchun ham 
muhimdir.
Yordamchi maktabda jismoniy tarbiya vositalari — gimnastika, harakatli 
o ‘yinlar, badantarbiya, xalq an ’analari va ayrim sport turlari yetakchi 
hisoblanadi.