Maxsus psixologiya oligofrenopsixologiya surdopsixologiya logopsixologiya tiflopsixologiya toshkent 2013

Logopsixologiyaning boshqa fanlar bilan aloqasi. 
Logopsixologiya 
boshqa fanlar bilan chambarchas bog'liq. Nutqiy buzilishlarni kor- 
reksiyalash va oldini olish bilan shug'ullanishda nutq buzilishlari 
simptomatikasini bilish, nutqiy faoliyat tizimida nutqiy bo'lmagan 
belgilar aloqasini o'rganish uchun logopsixologiya boshqa fanlar bi­
lan o'zaro aloqada faoliyat ko'rsatadi.
Bolalarning rivojlanish bosqichlarini psixiktomondan o'rganishda 
bolalar psixologiyasi, pedagogik psixologiya va logopediya fanlari 
o'zaro hamkorlikda ish olib borishi kerak. Bolalar psixologiyasi bo­
lalarda kechadigan ruhiy jarayonlarni o'rganadi. Bolalar psixologi­
yasi bolani boshqa shaxslar bilan muloqotga kirisha oladigan, meh­
nat qila oladigan shaxsga qay tarzda aylanishini ko'rsatib beradi. 
Pedagog bolalar psixik rivojlanishining o'ziga xos xususiyatlarini 
aniqlashda va farqlashda yuqorida bayon etilgan bilimlarga tayani- 
shi lozim.
136

---

Logopsixologiya — maxsus psixologiyaning bir bo‘limi, maxsus 
psixologiya esa umumiy psixologiyaning bir yo‘nalishidir. Umumiy 
psixologiya psixikaning tarkib topishi va rivojlanishi qonuniyat- 
larini me’yorida o‘rgansa, logopsixologiya ana shu qonuniyatlarni 
nutq nuqsoniga ega bo‘lgan bolalarda o‘rganadi. Shuningdek, um u­
miy psixologiyada qoilanadigan tadqiqot metodlari, tamoyillar, 
o‘rganilayotgan holatlarning tushunchalari, atamalari logopsixo- 
logiyada ham qoilanadi.
1970-yilda A.R.Luriya tashabbusi bilan bolalar neyropsixologi- 
yasi rivojlana boshladi. Logopsixologiya logopediya bilan bog‘liq. 
M a’lumki, logopediya nutqida kamchiligi boigan bolalarning 
taiim -tarbiya tizim ini tashkil etishda logopsixologiya tomonidan 
o‘rganiladigan bolalarning guruhli, yosh va individual psixologik - 
xususiyatlari haqidagi bilimlarga tayanadi.
Logopsixologiya tibbiy fanlar bilan aloqada rivojlanadi. Bu fan- 
lar bir xil o‘rganish obyektiga ega. Lekin bu fanlar o‘rganish pred- 
metiga ko‘ra farqlanadi. Logopsixologiya nevrologiya, psixiatriya, 
fiziologiya fanlari bilan bogiiq. Logopsixologiya nevrologiya, fi- 
ziologiya fanlarini integratsiyalash natijasida nutq nuqsoniga ega 
boigan bolalarning psixik rivojlanish holatini yangi sifat nuqtayi 
nazaridan baholash imkonini beradi. Funksional tizimlar nazari- 
yasining yaratilishi, bosh miya qobigi funksiyalarining joylashishi 
(lokalizatsiyasi) haqidagi nazariyaning ishlab chiqilishi, alohida 
ehtiyojlarga ega bolalarda oliy psixik funksiyalarning shakllanishi 
va rivojlanishi nutq kamchiliklarini tahlil etishning yangicha usul- 
larini keltirib chiqardi.
Logopsixologiya — otoloringologiya, nevropatologiya, psixopa- 
tologiya, oligofreniyaklinikasi,pediatriya fanlari bilanham bogiiqdir.
Bu fanlarning m aium otlari ovoz buzilishlarini o'rganishda muhim 
ahamiyatga ega. Bu holatda ovoz buzilishlari halqum nuqsonlari 
asosida yuzaga kelgan boiishi mumkin.
Ko‘p buzilishlar markaziy asab tizimi buzilishlari bilan bogiiq 
boiib, uning tashxisi logoped va vrach-nevropatologning o^zaro 
faoliyati asosida amalga oshiriladi.
Nutq buzilishlarida ruhiy rivojlanishning turli holatlari — emot- 
sional-irodaviy, diqqat, xotira, aqliy mehnat faoliyati hamda shaxs-
137

---

ning psixik rivojlanishi orqada qoladi. Bu ma’lumotlar nutq buzi- 
lishini aniqlash va unga kerakli yordam ko‘rsatishda muhimdir. 
Nutqiy buzilishlar miya faoliyatining rivojlanishi bilan bog‘liqdir. 
Bunday holatlarda logopedik ish bilan bir qatorda markaziy asab 
tizimi faoliyatini faollashtiruvchi dori-darmon orqali ham davolash 
olib boriladi.
Logopsixologiya lingvistika va psixolingvistika bilan o‘zaro 
bog‘liqdir. Logoped lingvistika fanida berilgan til birliklari va qoi- 
dalarini yaxshi bilsa, bu unga aniq tashxis qo‘yishi, to‘g‘ri korrek- 
siyalashga yordam beradi va logopedik ish samaradorligining oshi- 
shiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Logopsixologiya umumiy va maxsus psixologiya, psixodiagnos- 
tika fanlari bilan bogliqdir. Logoped bolaning psixik rivojlanish 
qonuniyatlarini bilishi, psixologik-pedagogik tekshiruv metodlarini 
qollay olishi lozim.
Shunday qilib, logoped nutq buzilishlarining turli shakllarini 
farqlashi, intellektual, emotsional va xulqiy buzilishlar bilan bog'liq 
nutqiy buzilishlarga tashxis qo‘yish malakasiga ega bo'lishi kerak.
Psixologiyaga oid bilimlarni bilish logopedga faqat nutqiy bu- 
zilishni emas, balki nutqiy buzilishni ruhiy buzilishlar bilan 
bog'liqligini to'g'ri tushunish imkoniyatini beradi. Bunday bilim 
turli yoshdagi nutq nuqsoni mavjud bolalar bilan muloqotga kiri- 
shishga imkon beradi.
Shunday qilib, maxsus psixologiyaning bir bo'limi bo'lgan 
logopsixologiya maxsus psixologiyaning asosiy tarkibiy qismi si­
fatida logopediya va psixologiyaning zamonaviy yutuqlari asosida 
takomillashib bormoqda.