Maxsus ta’lim vazirligi geografiya o`qitish metodikasi

183
tuzatish, uning javobini toMdirish va qo‘shimcha savollar berish uchun butun sinfga javobni tahlil qilib borishni taklif etish kerak. O‘qituvchi javob berayotgan o'quvchiga e’tibor berish bilan birga butun sinfni o‘z nazorati ostida ushlab turmog‘i lozim. O‘quvchilai e’tiborini bo‘shashganligini o‘z vaqtida payqash va uni tiklash usullarini topish, chekinish harakatlarini o‘z vaqtida payqash va bartaraf qilish g‘oyat muhimdir.
Bilimlami yozma tekshirish. Tekshirishning bu turi savollarga yozma javob berish yoki yozma topshiriq bajarish tarzida o‘tkaziladi Yozma ishlar uchun o'rganilgan obyektlami sanab berish bilan bog‘liq bo‘lgan: 1) tabiat hodisalari, landshaftlarning ayrim elementlari va odamlaming xo‘jalik faoliyatlari o‘rtasidagi aloqa yoki o‘zaro bog‘liqlikni ochib berish;

2. 
   bolalaming geografiya tushunchalarini bilib olganlik- larini aniqlash;
   
3. 
   tabiatdagi kuzatish va natijalami ta’riflashni mo‘ljallash, tabii> obyekt yoki jarayonlami rasmlar chizish yordamida tasvirlash;
   
4. 
   tabiat obyektlarini tanib olishga oid savollar taklif qilinadi. Misol tariqasida «Dala o‘simliklari» mavzusi (3- sinf) bo‘yicha tekshirish ishi uchun savollar keltiramiz: 1. Paxta urug‘i nima det ataladi? 2. G‘allaning poyasi nima deb ataladi? 3. POH2 o‘simliklariningqaysilarini bilasiz? 4. Uzum qanday ko^aytiriladi/
   

5. 
   Yirtqich qushlar qanday foyda keltiradi?
   

Yozma ish uchun tezis tipidagi dasturlashtirilgan topshiriqlar, raqamli diktantlar, dasturlashtirilgan kartochkalardan foydalanish mumkin.
Bilim, uquv va ко ‘nikmalami baholash. O‘quvchilaming og‘zaki javoblari ulaming bilimlarini aks ettiradi va o‘qituvchi tomonidan har bir o‘quvchining qanday o‘zlashtirayotganligini, u o‘qu\ materialini qanchalik egallaganligini ko‘rsatuvchi baholar bilan qadrlanadi. Shuning bilan birga ular ma’lum darajada o‘qitishning sifatini ham aniqlaydi, chunki o‘quvchilar bilimi uning asosi> o‘lchovidir.
Bilimlami baholash intensivligini oshirish uchun bir necha o‘quvchiga bir vaqtda so‘rash uslubini qo‘llash mumkin. Masalan, bir o‘quvchi sinf oldida o‘qituvchiga javob beradi, 2—3 o‘quvchi didaktik dasturlashtirilgan kartochkalar bilan ishlaydi.
O‘quvchilar bilimini baholashda materialni ular qanchalik aniq va ravon tushunganliklari, javobning aniq va to‘liqligi, shuningdek, shakli, ya’ni bilimni bayon qilishning izchilligi va to‘g‘riligi hisobga
184
olinadi. Geografiya bo'yicha o‘quvchilar bilimlarini baholashning o‘lchovlarini sinflar bo‘yicha keltiramiz.

1. 
   sinf. 1- sinf yakunida o‘quvchilar quyidagilarni bilishlari kerak:
   

Tabiat: jonli va jonsiz tabiat. Yowoyi va madaniy o‘simliklar, daraxtlar, butalar, maysalar. Yowoyi va uy hayvonlari; hasharotlar, baliqlar, qushlar, hayvonlar.
Yil fasllarining asosiy belgilari: yashab turgan joydagi himoyaga olingan ba’zi o‘simlik va hayvonlar.
Tabiatda o'zini tutish qoidalari, o'zining shahri (qishlog‘i) haqidagi asosiy ma’lumotlar, manzili, transport turlari, ayniqsa, ko‘p tarqalgan kasb-hunarlar, odam tanasining a’zolari, shaxsiy gigiyena qoidalari, turli fasllarda sog'liqni saqlash xususiyatlari, ko‘cha harakati qoidalari, ota-onaning ism-familiyasi, iltimos qilish, jamoat joylarida o‘zini qanday tutishi kerakligi. O‘zbekiston shaharlarining nomlari, dunyo mamlakatlaridan ayrimlarining nomlari. Shunday qilib, birinchi sinfda o‘quv yilining oxiriga kelib, bolalar yil fasllarining xarakterli belgilarini, bir nechta buta, o‘t o‘simliklarining nomlarini bilishlari va ulami taniy olishlari; tabiatda o‘zini tutish qoidalarini bilishlari hamda bajarishlari kerak.
Birinchi sinfda baho qo‘yilmaydi, ammo muvaffaqiyatli javoblar rag'batlantiriladi.

2.