Mazmunı Kirisiw

60	70
80 hám onnan joqarı
Azıq birligi	2,1	2,2	2,4	2,1	2,3	2,5
Almasıw energiyası, mDj	23	24	26	23	25	27
Qurǵaq zat, kg	2,5	2,6	2,8	2,3	2,5	2,7
Shiyki protein, g	395	425	455	440	480	515
Sińiriliwshi protein, g	260	280	300	300	325	350
As duzı, g	15	16	18	16	17	20
kalciy, g	8,2	8,8	9,2	11	14	16
fosfor, g	5	5,4	6	6,2	7	8,3
magniy, g	0,55	0,6	0,65	0,6	0,63	0,65
altınkúkirt, g	4	4,4	4,8	4,2	4,7	5,0
karotin, mg	28	32	35	35	38	42
Vitamin D(kalciyferol)	1150	1200	1340	1350	1500	1650
Vitamin E, mg	75	78	81	65	75	80

Sonı yadta tutıw kerek, qashırıwda isletiletuǵın qoshqarlardaǵı maniydıń muǵdarı hám jasawshańlıǵına azıqlıq ashıtqılar hám haywanlar ónimlerinen tayarlanǵan azıqlar (sap sút, gósh-suyek unı hám basqalar ) hám de vitaminli hám shireli azıqlar menen baǵıw unamlı tásir etedi. Jas dáwirinde raciondaǵı pishenniń keminde 50 % tin kók otqa almastırıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı. Qoshqarlardı koncentratlar menen hádden tıs baǵıwdan saqlanıw kerek, sebebi bul olardıń fiziologiyalıq jaǵdayına unamsız tásir etedi. Raciondaǵı qurǵaqlay elementtan 41—42% bayıtılǵan azıq bolǵan eń maqul túsetuǵın dep esaplanadı.
Iri qoyshılıq xojalıqlarında hám ásirese qarakólshilikde násildar qoshqarlardı ayrıqsha otar qılıp baǵıw kerek. Bul olardı hár dayım zavod kondiciyasında saqlaw imkanın beredi. Násildar qoshqarlar ushın ayrıqsha ónimdar jaylawlar ajıratıladı hám jaylaw ónimdarlıǵı tómen bolǵanda jaylaw otına qosımsha túrde hár kúni 1,0-1,5 kg pishen hám jıl boyı 0,6-0,5 kg koncentrat azıq berip barıw kerek. Jaylawda kútim qılınǵan qoylarda qashırıw hám tuwıw máwsimlik bolıp, gúz ayları sawlıq hám qoshqarlarda jınısıy oyanıw gúzetiledi. Násildar qoshqarlar máyeginde urıq 40-50 kún dawamında jetiledi. Sonıń ushın násildar hám sınawshı qoshqarlardı qashırıw máwsiminde isletiwden 45-60 kún aldın tayarlaw kerek. Bul dáwirdi tayarlaw dáwiri dep júritiledi hám racion toyımlılıǵı az-azdan asırılıp barıladı.
Bul dáwirdiń ekinshi ayında jasalma qashırıwda jedel isletilip atırǵan násilli qoshqarlar azıq norması menen baǵıladı. Qoylardıń bas sanı kem bolǵan topar hám fermerlik xojalıqlarda násildar qoshqarlardı qashırıw isletilmeytuǵın máwsimde sawlıqlar menen birge asıraladı. Olardı da qashırıw máwsimine 1,5-2 ay qalǵanda ajıratıp alıp tayarlaw kerek. Tayarlaw basında olardıń semizligine zavod konditsiyasidan tómenlew bolsa, dáwirdiń aqırına kelip olardıń semizlik dárejesi zavod konditsiyasida bolıwı bilay bir qatarda organizmde bir az toyimlı elementlar rezervine ıyelewin támiyinlewimiz kerek. Bul dáwirde olardı mol hasıl jaylawlarda baǵıp hár kúni jaylaw otına qosımsha 1 bas qoshqarǵa 1,2-1,5 kg sobıqlı hám masaqlı ottıń pisheni, 0,8-1,0 kg koncentrat azıq hám ılajı bolǵanda 0,6 -1,0 kg átirapında geshir, láblebi beriw de ratsion toyımlılıǵın asıradı hám azıq sińiw bolıw procesin jaqsılaydı. Jasalma qashırıwda jedel isletilinip atırǵan dáwirde bolsa násildar qoshqarlarǵakúnine 2-3 shiyki tawıq máyekin jemlerine shaǵıp beriw, mayı alınǵan sút yamasa basqa haywanlar ónimlerinen alınǵan azıqlardan beriw kerek. Bul olardıń urıq sapasına unamlı tásir etedi. Jasalma qashırıw máwsimi tawsılǵannan keyin eger sınawshı qoshqarlar qısır qoylardı erkin qashırıwda isletilse, olardı násildar qoshqarlar norması menen baǵıladı. Qoy basqa awıl xojalıq haywanlarına qaraǵanda kóbirek ósimlik túrlerin qabıl etedi, lekin olar jumsaqraq pishenlerdi ábzal kóredi.
Qoshqarlar jaqsı qabıl qılatuǵın daǵal azıqlarǵa jońıshqa, javdar, arpa, sulı pishenleri, jumsaq paqallı tábiy jaylaw pisheni, jantaq pisheni sıyaqlılar kiredi. Báhárgi eginlerdiń paqalları da qoshqarlar qabıl qılıw múmkin. Túrli otlardan tayarlanatuǵın senaj hám siloslar da qoshqarlar baǵıwda isletiliwi múmkin. Koncentrat azıq sıpatında biyday, arpa, sulı, javdar, mákke jemleri, gúnjara hám shrotlardan paydalanıladı. Qoshqarlarǵa koncentrat azıqlar aralaspa halında berilgeni maqul. Bunnan tısqarı qoshqarlar racionında paxta sheluxası, palız shıǵındıları, haywanlar ónimlerinen mayı alınǵan sút, sút sivorotka, gósh súyek unı, gósh unı, qan unı, hám tawıq máyeklerinen paydalanıw múmkin. Qoshqarlar jaylaw otına qosımsha azıqlar menen bir kúnde 2 máhál azıqlandırıladı. Taza ishimlik suwı menen hár kúni suwǵarıw kerek. Qoshqarlardı baǵıwda as duzı hám mineral qosımshalar menen támiynlengenligine úlken itibar beriw kerek. Násilli qoshqarlar ushın tuwrı hám tolıq bahalı azıqlandiriwdi shólkemlestiriwde olardıń sawlıǵın saqlaw, jınıslıq aktivligin asırıw hám sapalı urıq alıwda úlken áhmiyetke iye. Násilli qoshqarlar ushın azıqlandırıw normaları olardıń tiri salmaǵı ónim (jún, jun­gósh, gósh­jun, gósh­may hám teri) baǵdarı, qoydi qashırıw máwsiminde paydalanıw jedelligine qaray islep shıǵılǵan Násilli qoshqarlardıń jınıslıq aktivligi hám olardan alınatuǵın urıqdıń sapası birinshi náwbette olardı azıqlandırıw hám saqlaw sharayatına baylanıslı boladı. Sonıń ushın azıqlandırıw racionları energiya, protein, mineral elementler hám vitaminler menen teńlestirilgen bolıwı shárt. Qoshqarlardıń semizlik dárejesi jıl dawamında zavod konditsiyasına iye bolıwı kerek. Semizlik dárejesi ortadan joqarı bolıwı hám kem háreket sharayatta saqlaw olardıń paydalanıw natiyjeliligi, ásirese jasalma urıqlandiriw kemeyedi.
Qoshqarlarda spermatogenez múddeti 40­50 kún quraydı, sol sebepli olardı qashırıw máwsimine 1,5­2,0 ay aldın qashırıw máwsimindegi azıqlandırıw racionlarina áste­aqırlıq penen ótkeriledi.
Qoshqarlardıń 100 kg tiri salmaǵına qashırıwda paydalanılmaytuǵın dáwirde ortasha 18­21 MDj, qashırıw máwsiminde bolsa 23­33 MDj almasiw energiyası tuwrı keliwi kerek. Qurǵaq zatqa bolǵan talap 100 kg tiri salmaq esabına ortasha 3,2­3,8 kg di quraydı, granula formadaǵı azıqlar aralaspası menen azıqlantirilǵanda bul talap 4,2­4,5 kg quraydı. Qurǵaq zat quramındaǵı shiyki kletchatka 27% ten aspawi maqsetke muwapıq.
Násilli qoshqarlardı qashırıw máwsiminde azıqlantiriwda racion strukturası tómendegi koefficientte bolıwı usınıs etiledi.