Ámeliy shınıǵwlar ushın metodikalıq usınıslar

«Bibliografiyatanıwshılıq» páni boyınsha ámeliy shınıǵwlar ushın metodikalıq usınıslar
Alisher Nawayı atındaǵı Ózbekstan Milliy kitapxanasınıń málimleme-bibliografiyalıq iskerligi

Mámleketimizde uzaq tariyxqa iye bolg`an kitapxana Alisher Nawayi atindagǵı Ózbekstan Milliy kitapxanasi bolip esaplanadı. Kitapxana XIX ásirdınń 2-yarimina kelip tariyxiy shárt-shárayatlar tásirinde dúzildı. 1867-jılı 16-avgustta Túrkstan general-gubernatori K.P.Kaufman Xalıq bilimlendıriw wázirligine Túrkstanda kitapxana dúziw hám kitap qoymalarınan dublet nusxalı kitaplardı ajiratip hám sol tiykarda kitapxana dúziwge járdem sorap múrájat qiladı. 1870-jıl mayda 200 atamadaǵı 2200 ádebiyat toplanıp Tashkent jámiyetlik kitapxanası yadrosı dúziledı hám kitapxana ashıladı.Úlketanıwshı alım, kúshli bibliofil hám kitapxanatanıwshı N.V.Dmitrovskiy sol kitapxananıń birinshi dırektorı bolıp tayınlanadı.
Nawayı atındaǵı Ózbekstan Respublikası mámleketlik kitapxanasi 2002-jıl 20-fevralda járiyalanǵan Respublikamiz Prezidentiniń «Ilimiy-izertlew jumislarin jetilistiriw haqqında» (Ilmiy-tadqiqot faoliyatini takomillashtirish tóǵrisida) Pármanına muwapıq Respublika ilimiy-texnika kitapxanası menen birgelikte qosılıp, Alisher Nawayı atındaǵı Ózbekstan Milliy kitapxanası dep qayta dúzildi. Sol jılı 4-iyuldegi Ministrler Kabinetiniń qararı menen Milliy kitap palatasi da Milliy kitapxana quramına ótkerildi. Milliy kitapxana respublikamizdıń mámleket kitapxanası, málimleme hám mádeniy-bilimlendıriw mákemesi bolıp, kitapxanashılıq, bibliografiyalıq, ilimiy-metodikalıq hám málimleme jumisların alip baradı.
Kitapxananiń tiykarǵı maqseti – pútkil insaniyat bilimin ashıp beriwshı, Ózbekstanǵa hám onıń milliy máplerine baylanıslı barlıq túrdegi hújjetlerdıń universal fondın jıynaw, saqlaw jáne jamiyet paydalanıwı ushın beriw.
Házirgi kúnde kitapxana dúnyaniń 75 tilindegi 10 mlnǵa shamalas nusqa hújjetlerine iye, onnan 3 mlnnan artiǵı ózbek milliy baspasózinen ibarat Hár jılı kitapxanaǵa 15-20 mıń nusxa hújjet alınadı. Kitapxana 1956-jıldan baslap Xalıqaralıq kitap almasiwsistemasında jumıs alıp baradı hám jáhánniń 24 mámleketinen 30 dan artiq shólkem menen birge islesedı. Kitapxanada 20 dan artiq bólim bolıp, kitap oqiwshılarına kitapxanashılıq, bibliografiyalıq hám málimleme xızmeti jolǵa qoyilǵan. 250 mińnan artıq basilimǵa iye bolǵan «Qıt hám taptırmas ádebiyatlar bólimi» ( «Noyob va nodır adabiyotlar bólimi»), 7 mlnnan artıq hújjetti saqlawshı «Tiykarǵı fondtı saqlaw bólimi» («Asosiy fondni saqlash bólimi»), 260 miń hújjetti saqlawshı «Fondtlardı depozitar saqlaw bólimi» (Fondlarni depozitar saqlash bólimi), 35 mıńnan artıq fondqa iye bolǵan «Bibliografiyalıq maǵlıwmat basılımlar fondı» («Bibliografik málumot nashrlar fondı»), 80 mıńnan artiq ózbek klassik hám jáhán muzikası dawıslı jazıwları, muzıka-nota basılımları, 150 mıńnan artıq súwretlew hám ámeliy kórkem óner shıǵarmaları toplanǵan« Mádeniyat hám kórkem óner boyınsha ilimiy-málimleme bólimi» («Madaniyat va sańat bóyicha ilmiy axborot bólimi»), «Kitapxanashılıq hám ilimiy-marketing izertlew orayi» («Kutubxonachilik ilmiy-marketing tadqiqotlar markazi»), «Avtomatlastırıw jańa málimleme texnologiyaları bólimi» «Avtomatlashtirish yangi axborot texnologiyalari bólimi», «Ilimiy-metodikalıq bólimi» «Ilmiy uslubiy bólim», «Milliy bibliografiya bólimi», «Málimleme-maǵlıwmat xızmeti bólimi» «Axborot-málumot xızmati bólimi» siyaqlilar bar.
Kitapxana Respublikamız kitapxanaları ushın ádewir jillardan berli kitapxanataniwshılıq, úlketanıwshılıq isi hám bibliografiya isi boyınsha tiykarǵı metodikalıq oray hám basshı wazıypasın orınlap kelgen. Kitapxananıń birinshı dırektorı N.V.Dmitrovskiy rus kitapları fondınıǵ katalogın, keyingi dırektorı S.A.Lidskiy bolsa alfavit katalogın dúzgen. Sonday-aq, basqa mámleketler kitapxanalarınıń bibliorafiyalıq basılımları, respublikada dúzilip atirǵan barlıq túrdegi bibliografiyalıq basilimlar, maǵlıwmatnama-basılımlar da toplap barilǵan. 1980-jildan Milliy bibliografiya bólimi, maǵlıwmat-bibliografiya bólimi, málimleme-bibliografiya bólimleri óz aldına dúzildı. Kitapxanada ol dúzilgennen berli basip shıǵarilǵan barlıq bibliografiyalıq ónimler, hár jılı basıp shıǵarilǵan kitapxanashılıq hám bibliografiya isi, kitap isine tiyislı barlıq rásmiy hújjetler, mámleketlik hújjetleri, dáwirlli baspa basılımlar, sonday-aq Dmitrovskiy, Dorn, Maslova, Avsharova, Semyonovlar tárepinen dúzilgen hám bizge miyras bolip qalǵan barlıq kórinistegi kórsetkishler qunli derek sipatinda saqlanadı. Házirgi waqıtta tómendegi kataloglar júrgiziledı: alfavit, sistemalı, toparlarǵa bólip islew materiallarınıń sistemalı katalogi, avtoreferatlar sistemalı katalogı, notalardıń alfavit katalogı, geografiyalıq kartalar katalogı, shet el ádebiyatlarinıń alfavit hám sistemali katalogi, jurnal hám gazetalardıń alfavit katalogı, bahalıı basilimlardıń alfavit, predmet, tematikalı katalogı hám basqalar. Kitapxana túrli baúdarlarda bibliografiyalıq ónimler tayarlaydı hám basıp shıǵaradı. Máselen : Ilimiy-járdemshı bibliografiyalıq kórsetkishler, kúndelik ilimiy járdemshı kórsetkishler, usınıw bibliografiyalıq kórsetkishler hám t. b.