Fononlar
Yuqorida ko'rdikki, kristall jismlarning atomlari o'zaro mustahkam bog’langan holda fazoviy aniq qonuniyatlar bo'yicha joylashib kristall panjarani hosil qilar ekan.Undagi biron atom muvozanat holatdan chiqarilsa, uning ta'siri holgan barchaatomlarga ham uzatiladi. Ya'ni, panjaradagi biron atomning tebranishi barcha yo'nalishlar bo'yicha tarqaladi. Shuning uchun kristallning alohida atomining harakatini kuzatish o'rniga (kristall tarkibida atomlar sonining juda ko'pligi tufayli bu o'ta murakkab masala) ularning birgalikdagi
kollektiv harakatini kuzatish qulay.
Atomlarning birgalikda tebranma harakati kristall bo'ylab tarqalayotgan elastik
to’lqinlarni hosil qiladi. Mazkur to’lqinlarning kristall chegarasidan qaytishi va
interferentsiyalanishi esa turg’un to’lqinlarni hosil qiladi. Ularning soni kristallning
erkinlik darajasi 3N ga teng. Bir xil atomlardan tuzilgan bir o'lchovli atomlar zanjirida turg’un to’lqinlarning hosil bo'lishi rasmlarda ko'rsatilgan. Ma'lumki, to’lqin jarayonlar to’lqin vektori (soni) , tsiklik chastotasi , fazaviy va gurux tezliklar
bilan xarkaterlanadi. Rasmdan ko'rinib turibdiki, zanjir bo'ylab sodir bo'ladigan to’lqinlar chastotasi minimal va maksimal qiymatlar orasida bo'ladi: bo'lgani uchun,
Do'stlaringiz bilan baham: |
