Metallarning umumiy sharhi metallarning umumiy tavsifi

METALLARNING FIZIK XOSSALARI
Metallar metalmaslardan farq qiladigan bir qator kimyoviy hossalarga ega. Metallarning rangi deyarli bir xil bo’ladi yani, to’q kumushrang-oqdan (alyuminiy, kumush) to’q kumushrang-kulranggacha (oltin, qo’rg’oshin) bo’ladi. Faqatgina oltin sariq va mis qizil bo’ladi. Ayrim metallar kulrangsifat rangga ega. Masalan, vismut-qizilsifat, ruh-ko’kimtir.
Odatdagi sharoitda barcha metallar ko’p yoki kam darajada yaltiroqlikni, yetarlicha yuqori zichlikni, issiqlik va elektr o’tkazuvchanlikni hamda bolg’alanuvchanlikni nomoyon qiladi. Metallarning qattiqligi turlicha hamda suyuqlanish va qaynash haroratlari katta farq qiladi. Metallarning asosiy fizik xossalari jadvalda keltirilgan:






METALLARNING KIMYOVIY XOSSALARI

Barcha metallar kimyoviy xosslariga ko’ra qaytaruvchilardir. Ularning barchalari valent elektronlarini osonlikcha beradi va musbat zaryadlangan ionlarga aylanadi, ya’ni oksidlanadi. Kimyoviy reaksiyalarda metallarning aktiv qaytaruvchi ekanligini, suvli eritmalarda bir-birini qaytarishiga Metellarning standart elektrod potensial qatorida chapda turgan metalalar o’zidan keyingisidan kuchli kuchli qaytaruvchi xisoblanadi. Eng kuchli qaytaruvchi metal-litiy, oltin esa eng kuchsiz qaytaruvchi. Aksincha, oltin (III) – eng kuchli oksidlovchi, litiy (I) – eng kuchsizidir.
Metallar aktivlik qatoridagi har bir metal o’zidan keying metallni tuzi eritmasidan siqib chiqaradi. Masalan, temir misni tuzi eritmasidan siqib chiqaradi. Shuni esda tutish lozimki, ishqoriy va ishqoriy-yer metallari suv bilan shiddatli ta’sirlashadi.
Vodoroddan chapda joylashgan metallar suyultirilga kislotadan vodorodni siqib chiqaradi. Buning uchun metallar kislotada erishi lozim.
Metallarning qaytaruvchanlik xossalari xar doim ham ularning davriy sistemadagi o’rniga bog’liq bo’lavermaydi.

Oddiy moddalar bilan ta’sirlashuvi

1. 
   Ko’pgina metallar kislorod bilan ta’sirlashib, asosli va amfoter oksidlar xosil qiladi.
   

Ishqoriy metallar (litiydan tashqari) peroksidlar xosil qiladi:

2. 
   Galogenlar bilan ta’sirlashib, vodorodgalogenidlarning tuzlarini xosil qiladi.
   

Masalan,

3. 
   Aktiv metallar vodorod bilan ta’sirlashib, gidrid ionini xosil qiladi. Bu yerda
   vodorodning oksidlanish darajasi -1 ga teng
   

4. 
   Metallar oltingugurt bilan ta’sirlashib, vodorod sulfid tuzlari-sulfidlar xosil qiladi:
   

5. 
   Ayrim metallar azot bilan ta’sirlashib, nitridlar xosil qiladi. Ushbu reaksiya xar
   doim qishdirish bilan olib boriladi:
   

6. 
   Uglerod bilan karbidlar xosil qiladi:
   

7. 
   Fosfor bilan fosfidlar xosil qiladi:
   

8. 
   Metallar bir-biri bilan xam ta’sirlashishi mumkin. Bunda intermetal birikmalar xosil bo’ladi:
   
9. 
   Metallar bir-birida ta’sirlashmasdan erishi mumkin va buning natijasida
   qotishmalar xosil qiladi.