Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlash asoslari

NAZORAT SAVOLLARI
1. Davlat metrologiya nazorati.
2. Davlat metrologiya tekshiruvi.
3. Davlat metrologiya nazorati va tekshiruvi turlari.
7-AMALIY MASHG‘ULOT
O‘LCHASH NATIJALARIGA MATEMATIK ISHLOV BERISH BOSQICHLARINI O‘RGANISH


Ishning maqsadi: O‘lchash natijalarining ishlovi deganda, o‘lchanayotgan A kattalikning yaqinroq qiymatini aniqlash va uning xatoligini ko‘rsatish tushuniladi.
Agar o‘lchashlar yagona usul va bir xil aniqlikdagi vositalar bilan tashqi sharoitlar O‘zgarmas holda amalga oshirilsa, bunday o‘lchashlar teng aniq o‘lchashlar deyiladi.
Teng aniq o‘lchashlarda kattalikning qator х1, х2...хn qiymatlari uchun o‘lchashlar natijasi qo‘yidagi ketma-ketlikda ishlanadi.
Bu o‘lchashlarda-faqat tasodifiy xatoliklar mavjud, deb hisoblanadi.
O‘rta arifmetik qiymat topiladi – х:


(3.6)

х-kattalik qiymati o‘rniga uning o‘rta arifmetik qiymati x-olinadi.

Har bir o‘lchash yoki tajriba uchun qoldik xatolik xisoblanadi.

Bu yerda o‘lchash natijasining o‘rta qiymatdan chetlanishi. Bu chetlanish har bir aloxida o‘lchash uchun hisoblanishi mumkin.

“0” ga tenglik sharti tekshiriladi.
O‘lchash natijalarining o‘rtacha qiymatdan chetlanishi “0” ga teng ekanligini yodda saqlash zarurdir, bunda chetlanishlar kvadratlarining summasi minimal bo‘ladi.
(3.7)
(3.8)
Qator o‘lchashlar uchun o‘rta kvadratik xatolik aniqlanadi.
(3.9)
Maksimal absolyut xatolik aniqlanadi va tekshiriladi.
O‘rta kvadrat xatolikka 1δ=0,683, 2δ=0,954, 3δ=xatolikka –0,997 ishonch ehtimolligi mos keladi.
(3.10)
Qo‘pol xatoliklarning mavjudligi tekshiriladi

O‘rta arifmetikning o‘rta kvadratik qiymati hisoblab chiqariladi.
(3.11)
O‘lchashlar natijasi baholanadi, ya’ni berilgan ishonch ehtimolligi uchun ishonch intervali aniqlanadi.
(3.12)
Bu yerda
-Styudent koeffitsiyenti;
-berilgan ishonch ehtimolligi.
O‘lchash natijasi
(3.13)

Masalan: bo‘lsa, unda
Хnat = 4,5÷5,5 бўлади
10. O‘lchash xatoligining sistematik, ya’ni muntazam (м) tashkil etuvchisi:
(3.14)
Agar bo‘lsa, ushbu holda asbob muntazam xatolikka ega emas. YA’ni o‘lchash asbobi O‘z texnik parametrlariga ko‘ra ishga yaroqlidir.
Texnik o‘lchashlarda noma’lum kattalik kam sonli o‘lchashlar o‘tkazib aniqlanadi
shuning uchun o‘lchashlar soniga tα koeffitsiyenti kiritiladi.

yoki
(3.15)
Bu yerda o‘rta arifmetikning o‘rta kvadratik qiymati.
- koeffitsiyentning O‘zgarish qonuni Styudent taqsimoti bilan aniqlanadi.