Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш. Маъруза 8

2. Ўлчаш хатоликлари 
ва уларнинг синфланиши 
25 

---

 
Ўлчовнинг номинал қиймати
(nominal 
value) 
– 
тайёрлашда ўлчовга ёки ўлчовлар гуруҳига берилган катталик 
қиймати. Мисол, номинал қиймати 1 Ω бўлган резистор, 
номинал қиймати 1 кг ли тош. Қўпинча номинал қиймати 
ўлчовнинг ўзида кўрсатилади. 
 
 
Ўлчовнинг ҳақиқий қиймати
(conventional true value of 
an actual measure) 
– ўлчовни калибрлаш ёки қиёслаш асосида 
унга берилган катталик қиймати.
Мисол, масса бирлигининг давлат эталони таркибига 
массасининг номинал қиймати 1 кг ли платина-иридийли тош 
киради, лекин бу тош массасининг ҳақиқий қиймати 1,00000087 
кг бўлиб, у Халқаро ўлчовлар ва тарозилар шуъбасида 
сақланаётган килограммнинг халқаро эталони билан қиёслаш 
натижасида олинган. 
26 

---

27 

---

O’lchash jarayonida paydo bo’ladigan xatoliklar vujudga 
kelish tavsifi bo’yicha quyidagi xatoliklar ajratiladi: 
muntazam xatoliklar; 
tasodifiy xatoliklar;
qo’pol xatoliklar yoki yanglishish 
28 

---

 
O’lchashning muntazam xatoligi
– biror kattalikni takroriy 
o’lchash natijasida doimiy qoladigan yoki qonuniy ravishda 
o’zgaradigan o’lchash xatoligining tashkil etuvchisi.
Muntazam xatolikni 
me’yorlash uchun uning ruxsat etilgan 
chegaralari aniqlanadi.
Ko’pincha muntazam xatolikni iloji boricha yo’qotishga 
xarakat qilinadi.
29 

---